Kamunun Finans Haberleri Merkezi
Kamunun Finans Haberleri Merkezi
admin
SON GELİŞMELER IŞIĞINDA YAŞLILIK AYLIĞI UYGULAMASI
I-GİRİŞ
Bilindiği üzere belirli yaşı geçen Türk Vatandaşlarına aylık bağlanması hususu 2022 sayılı kanunla düzenlenmiştir.
Bu kanun, Anayasa’ da belirtilen sosyal devlet ilkesi gereğince, ihtiyaçlarını kendi imkanlarıyla karşılamayan vatandaşlara, belirli bir mali destek sağlanması amacıyla çıkarılmıştır.
2022 sayılı kanunda mali destek sağlanması sadece belirli yaşı aşmış vatandaşlar için öngörülmeyip, belirli düzeyde engeli olan vatandaşlar içinde mali destek sağlanması amaç edinmiştir.
Bu çalışmada, 6 Kasım 2010 tarih ve 27751 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 65 Yaş Yönetmeliği kapsamında, 65 yaş aylığı ile ilgili son gelişmeler üzerinde durulacaktır.
II-65 YAŞ AYLIĞININ AMACI VE KAPSAMI
65 Aylık düzenlemesinin amacı, 1/7/1976 tarihli ve 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanunda belirtilen aylıklardan yararlanabileceklerin müracaat şekli, hak sahipliğinin tespiti, kontrolü ve ödenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
A)Yaşlılık:
65 yaşını doldurmuş, kanunen bakmakla yükümlü kimsesi bulunmayan, sosyal güvenlik kurumlarından her ne ad altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlanmayan, nafaka bağlanmamış veya bağlanması mümkün olmayan, mahkeme kararıyla veya doğrudan bir mevzuat gereği bağlanmış herhangi devamlı bir gelire sahip bulunmayan ve 2022 sayılı Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olan Türk vatandaşlarını ifade eder.
B) Özürlü:
a) 7 nci maddenin ikinci fıkrasının (a) bendi kapsamına girecek derecede özürlü olduklarını yetkili hastanelerden alacakları özürlü sağlık kurulu raporu ile kanıtlayan 18 yaşını doldurmuş ve herhangi bir işe yerleştirilememiş olan özürlülerden; kanunen bakmakla yükümlü kimsesi bulunmayan, sosyal güvenlik kurumlarından her ne ad altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlanmayan, nafaka bağlanmamış veya bağlanması mümkün olmayan, mahkeme kararıyla veya doğrudan bir mevzuat gereği bağlanmış herhangi devamlı bir gelire sahip bulunmayan ve her türlü gelirleri toplamının aylık ortalaması itibariyle 2022 sayılı Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olanları ifade eder.
b) 7 nci maddenin ikinci fıkrasının (b) bendi kapsamına girecek derecede özürlü olduklarını yetkili hastanelerden alacakları özürlü sağlık kurulu raporu ile kanıtlayan ve 18 yaşını doldurmuş bulunan özürlülerden; kanunen bakmakla yükümlü kimsesi bulunmayan, sosyal güvenlik kurumlarından her ne ad altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlanmayan, nafaka bağlanmamış veya bağlanması mümkün olmayan, mahkeme kararıyla veya doğrudan bir mevzuat gereği bağlanmış herhangi devamlı bir gelire sahip bulunmayan ve her türlü gelirleri toplamının aylık ortalaması itibariyle 2022 sayılı Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olanları ifade eder.
D) Özürlü Yakını
Sosyal güvenlik kurumlarından her ne ad altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlanmayan, nafaka bağlanmamış veya bağlanması mümkün olmayan, mahkeme kararıyla veya doğrudan bir mevzuat gereği bağlanmış herhangi devamlı bir gelire sahip bulunmayan ve her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamının aylık ortalamasına göre 2022 sayılı Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olduğu halde, kanunen bakmakla yükümlü olduğu ve fiilen bakımını gerçekleştirdiği 18 yaşını tamamlamamış özürlü yakını olanları ifade eder.
E) Özürlü Yetim Çocuklar
Sosyal güvenlik kurumlarından yetim olarak aylık veya gelir almakta olan çocuklardan özürlü olanların aldıkları aylık veya gelir toplamı tutarları özürlülük oranlarına göre bu Yönetmelik kapsamında ödenecek olan aylık tutarından düşük olanları,
kapsar.
F) Tanımlar
a) ADNKS: Adrese dayalı nüfus kayıt sistemini,
b) Başvuru formu: Dilekçe, mal bildirim belgesi ve muhtaçlık durum belgesini birlikte içeren ve bu Yönetmeliğin ekinde yer alan EK-1 Yaşlı veya Özürlü Aylığı Talep Formu ile EK-2 Özürlü Yakını Aylığı Talep Formunu,
c) İl müdürlüğü: Sosyal Güvenlik Kurumu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüklerini,
ç) Kanunen bakmakla yükümlü kimsesi bulunmayan: 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 364 üncü maddesine göre tespit edilecek hiçbir yakını bulunmayan veya bu kapsamdaki bir veya birden fazla yakınından toplam olarak, 2022 sayılı Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen tutara eşit veya daha fazla tutarda nafaka almayan veya alması mümkün olmayanları,
d) Kurum: Sosyal Güvenlik Kurumunu,
e) Mahalli maliye teşkilatı: Defterdarlıkları ve malmüdürlüklerini,
f) Nafaka yükümlüsü: 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 364 üncü maddesine göre tespit edilen yakınları,
g) Özürlü sağlık kurulu raporu: 3/7/2009 tarihli ve 27277 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2022 Sayılı Kanun Kapsamında Aylık Alan Özürlülere Sağlık Kurulu Raporu Vermeye Yetkili Hastanelerin Belirlenmesi ile Sağlık Raporlarının Alınmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre alınan raporu,
ğ) Yetkili hastane: 2022 Sayılı Kanun Kapsamında Aylık Alan Özürlülere Sağlık Kurulu Raporu Vermeye Yetkili Hastanelerin Belirlenmesi ile Sağlık Raporlarının Alınmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte belirtilen sağlık kuruluşlarını,
ifade eder.
III-ÖZELLİK GÖSTEREN DURUMLAR
A-Muhtaçlık, Hak Sahipliğinin Tespiti, Özürlülüğün Belirlenmesi ve Aylıktan Faydalanamama Muhtaçlık
2022 sayılı Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının Devlet memurlarının aylıklarına uygulanan katsayı ile çarpılmasından bulunacak tutardan daha az geliri olanlar 2022 sayılı Kanunun uygulanmasında muhtaç sayılır. 2022 sayılı Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamı, yılı merkezi yönetim bütçe kanununda farklı olarak tespit edilmesi halinde bütçe kanunundaki gösterge rakamı uygulanır.
(2) Muhtaçlığına karar verileceklerin;
a) Birinci fıkrada belirtilen muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde nafaka almaması,
b) Nafaka bağlanmamış olmakla birlikte, nafaka yükümlülerinin gelir durumu itibariyle aile fertlerinin sayısı ile ikametgahlarındaki sosyal ve ekonomik durumları dikkate alınmak suretiyle yapılacak inceleme sonucunda, nafaka yükümlüsünün 2022 sayılı Kanuna göre aldığı aylık hariç olmak üzere, ilgiliye ayırabilecekleri yardım miktarının muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde olmaması,
c) Muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde ticari, zirai, serbest meslek kazancı, ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı, diğer kazanç, irat ve benzeri gelirinin olmaması,
ç) Muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde tarımsal destek gelirinin olmaması,
d) İlgili mevzuat çerçevesinde tedavi yardımları kapsamında yapılan yardımlar hariç olmak üzere, il veya ilçe sosyal hizmetler müdürlüklerinden, Vakıflar Genel Müdürlüğünden, il ve ilçe sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarından veya mahalli idarelerden ödenen muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde sürekli nakdi yardım almaması,
gerekir. Muhtaçlığın tespitinde yukarıda sayılan gelir ve yardım tutarlarının toplamı da dikkate alınır.
(3) Evli olanların aylık gelirlerinin hesabında, eşlerin 2022 sayılı Kanuna göre aldıkları aylıklar hariç olmak üzere, her türlü mal ve gelirlerinden Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre aile masraflarına iştirak edebileceği miktar ayrıca dikkate alınır.
(4) Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından ödenen bakım ücreti muhtaçlığın tespitinde bir gelir olarak dikkate alınmaz.
(5) Muhtaçlık, Ek-1 veya Ek-2 de yer alan ve durumuna uygun başvuru formu ile yapılan başvuru üzerine, aylık başvurusunda bulunanların, ADNKS’ye kayıtlı oldukları adreslerin bağlı bulunduğu il veya ilçe idare kurullarınca formun ilgili bölümünde sebepleri açıkça gösterilmek suretiyle belirlenir.
(6) İl veya ilçe idare kurullarınca, muhtaçlık kararı, başvuru tarihinden itibaren en geç 3 ay içerisinde verilir.
B- Hak sahipliğinin tespiti
(1) Aylık talebinde bulunanlar veya gerekli hallerde bunların veli ya da vasileri tarafından doldurulup imzalanan başvuru formları, aşağıdaki hususlar dikkate alınmak suretiyle il veya ilçe idare kurulları tarafından değerlendirilir ve hak sahibi olunup olunmadığına karar verilir.
(2) Hak sahipliğinin belirlenmesinde;
a) Aylık başvurusunda bulunanların 2 nci maddede belirtilen niteliklere sahip olması,
b) Aylık başvurusunda bulunanların muhtaç olması,
c) 2 nci maddenin birinci fıkrasının (ç) bendi kapsamında olanlar açısından, bakım ilişkisinin fiilen gerçekleştiriliyor olması,
ç) 8 inci maddede belirtilen aylıktan faydalanamamaya ilişkin hususların mevcut olmaması, koşulları birlikte dikkate alınır.
C-Özürlülüğün belirlenmesi
(1) Özürlülerin tüm vücut fonksiyon kaybı oranları, 2022 Sayılı Kanun Kapsamında Aylık Alan Özürlülere Sağlık Kurulu Raporu Vermeye Yetkili Hastanelerin Belirlenmesi ile Sağlık Raporlarının Alınmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre belirlenir.
(2) 2022 sayılı Kanunun uygulanmasında;
a) Özür durumuna göre tüm vücut fonksiyon kaybı oranı, % 40 ile % 69 arasında olanlar “özürlü”,
b) Özür durumuna göre tüm vücut fonksiyon kaybı oranı, % 70 ve üzerinde olanlar ise “başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede özürlü”,
olarak kabul edilir.
D-Aylıktan faydalanamayacaklar
(1) Bu Yönetmelik hükümleri;
a) 2 nci maddenin birinci fıkrasının (d) bendi kapsamında olanlar hariç olmak üzere, hangi ad altında olursa olsun sosyal güvenlik kurumlarından bir gelir veya aylık hakkından faydalananlar ile isteğe bağlı prim ödeyenler dahil olmak üzere başvuru tarihi itibariyle sosyal güvenlik kurumlarına uzun vadeli sigorta kolları ya da genel sağlık sigortası kapsamında prim ödeyenler,
b) 5 inci maddenin birinci fıkrasında belirtilen muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde nafaka bağlanmış veya bağlanması mümkün olanlar,
c) 5 inci maddenin birinci fıkrasında belirtilen muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde mahkeme kararıyla veya bir mevzuat gereği bağlanmış devamlı bir geliri bulunanlar,
ç) 22/4/1926 tarihli ve 818 sayılı Borçlar Kanununa göre malları ve gelirleri devredilerek bir sözleşmeyle gerçek veya tüzel kişilerce kendilerine bakılanlar,
d) Taşınır ve taşınmazlarından dolayı 5 inci maddenin birinci fıkrasında belirtilen muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde geliri olanlar ile gelir sağlaması mümkün olanlar,
e) Herhangi bir şekilde 5 inci maddenin birinci fıkrasında belirtilen muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde devamlı gelir sağlayan ya da sağlaması mümkün olanlar,
f) Kamu kurum ve kuruluşlarında iaşe ve ibateleri dahil olmak üzere sürekli bakımı yapılan veya yaptırılanlardan, mevzuatı gereği kendilerine 5 inci maddenin birinci fıkrasında belirtilen muhtaçlık sınırına eşit veya daha fazla gelir, harçlık, aylık ve benzeri adlarla düzenli olarak ödeme yapılanlar,
hakkında uygulanmaz ve bu kişiler bu Yönetmelikte belirtilen haklardan yararlandırılmaz.
IV-AYLIKLARA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR
A-Aylık hakkı
(1) 2 nci maddenin birinci fıkrasının (a) veya (b) bentlerine göre aylık bağlanmış olması, aynı maddenin birinci fıkrasının (ç) bendi kapsamında fiilen bakımını üstleneceği özürlü yakını bulunması veya 2 nci maddenin birinci fıkrasının (d) bendinde belirtilenlerin vasisi olması nedeniyle ayrıca aylık bağlanmasına engel teşkil etmez.
B-Yetim Aylığı Veya Gelir Alanlara Yapılacak Fark Ödemeleri
2 nci maddenin birinci fıkrasının (d) bendi kapsamında aylık farkı almaya hak kazanacak şekilde özürlü olduğunu belgeleyen ve sosyal güvenlik kurumlarından yetim olarak aylık veya gelir almakta olan çocuklardan, aldıkları aylık ya da gelir toplamı tutarları özürlülük derecelerine göre bu Yönetmelik kapsamında ödenebilecek olan aylık tutarından düşük olanlara, bu Yönetmelikle belirlenen diğer şartlar aranmaksızın aradaki fark ödenir. Sosyal güvenlik kurumlarından birden fazla aylık veya gelir alanlara ise yalnızca tercih edecekleri bir aylık veya gelir için fark ödemesi yapılır.
(2) Birinci fıkrada belirtilen fark ödemesi, yetim aylığı veya geliri ile ilgili işlemleri yapan harcama biriminin bütçesinden yapılır. Ödemenin yapılabilmesi için ilgililerce, yetkili hastanelerden alınacak özürlü sağlık kurulu raporu ile birlikte, sosyal güvenlik kurumlarından gelir veya aylık alınan harcama birimine bizzat veya kanuni temsilcilerince başvuruda bulunulması gerekir.
C-Aylık Bağlanması İçin Gerekli Belgeler
(1) Aylık bağlanması için gerekli belgeler aşağıda belirtilmiştir.
a) İlgisine göre bu Yönetmeliğin EK-1 ve EK-2’sinde yer alan başvuru formu,
b) Özürlü veya başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede özürlü olmaları nedeniyle aylık bağlanacaklar için özürlü sağlık kurulu raporu,
c) Aylık talebinin vasi tarafından yapılması hallerinde mahkemeden alınmış vasilik kararı,
ç) ADNKS’den alınacak yerleşim yeri ve diğer adres bildirim formu,
d) 2 nci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamına girenler için Türkiye İş Kurumuna doğrudan kendilerinin veya yazılı talepleri üzerine kaymakamlıklar ya da mahalli maliye teşkilatları tarafından adlarına başvuru yapıldığına dair belge.
(2) Mahallî maliye teşkilatlarınca, aylık bağlanması için istenilen bu Yönetmeliğin ekindeki belgeler Kurum internet sayfasından temin edilir. Bu formlar için ilgililerden herhangi bir ücret talep edilemez. Yerleşim yeri ve diğer adres bildirim formu ilgililerden talep edilmez, ilgili Kurumca temin edilir. Başvuru formunda yer alan aylık istek dilekçesi ile mal bildirim belgesi aylık talebinde bulunanın kendisi veya gerekli hallerde kanuni temsilcileri tarafından doldurulup imzalanır.
(3) Aylık bağlanması için gerekli belgelerden Kuruma, mahalli maliye teşkilatları tarafından sadece birinci fıkranın (a), (b) ve (c) bentlerinde belirtilen belgeler gönderilir. Diğer belgeler mahalli maliye teşkilatlarında muhafaza edilir. Muhtaç olmadığına karar verilenler ile vücut fonksiyon kaybı oranı % 40’ın altında olanların belgeleri Kuruma gönderilmez. Bu durumda başvuru sahiplerine mahalli maliye teşkilatlarınca gerekçesi de belirtilmek suretiyle yazılı olarak bilgi verilir.
(4) Birinci fıkranın (b) bendinde belirtilen özürlü sağlık kurulu raporlarının aslı, ilgili hastane başhekimliği tarafından mühürle onaylanmış örneği veya Kurumca kabul edilmiş elektronik ortamda temin edilen örnekleri kabul edilir. Ayrıca, özürlü sağlık kurulu raporunun aslının getirilmesi halinde, belgenin fotokopisi, aslına uygunluğu kontrol edildikten sonra mahalli maliye teşkilatlarında birim amiri, Kurumda ise görevlendirilecek personel tarafından isim ve unvan yazılmak suretiyle tasdik edilerek kabul edilir.
V-SONUÇ
Sosyal Devlet olma ilkesi gereği ihdas edilen 65 yaş aylık uygulaması çıkarılan yeni yönetmelikle uygulanmaya devam edecektir.
İçeriğine bakıldığında, söz konusu 2022 sayılı kanun ve uygulama yönetmeliği, sadece 65 yaşını geçenlere aylık bağlama uygulamasını kapsamayıp, özürlüleri ve yakınlarını da kapsar niteliktedir.
Bu aylıktan yararlanabilmek için tabiki mevzuatta belirtilen şartların taşınması gerekir. Burdaki temel şart ta, belirli bir gelir düzeyinin altında olmak şartıdır.
Yukarıda belirtildiği üzere, sosyal devletin gereği olarak yapılmış bu düzenlemeler, ülkedeki sosyal barışı sağlamada son derece önemli bir fonksiyonu da üstlenmektedir.
Ömer Köse
Kamu Mali Yönetim Uzmanı
adminÜyeliğin Kendiliğinden Sona Ermesi Öğrenci derneği üyesi iken öğrencilik sıfatı sona erenlerin, 39 uncu maddeye göre kamu hizmeti görevlilerince kurulan derneklerin üyesi iken o derneği kurulduğu kamu kurum veya kuruluşundan…
adminPERSONEL ÇALIŞTIRILMASINA DAYALI İŞLERDE TEMİZLİK GİDERLERİ HER ZAMAN %4 GİDERLERE DAHİL MİDİR? Toplantı No : 2015/070 Gündem No : 76 Karar Tarihi : 02.12.2015 Karar No : 2015/MK-495 Şikayetçi: L…
