Kamunun Finans Haberleri Merkezi
Kamunun Finans Haberleri Merkezi
admin
ÖN MALî KONTROL
5018[1]sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 22/12/2005 tarih ve 5436 sayılı Kanunun 10.maddesi ile değişik 57 inci maddesi hükmüne göre; idarelerin malî yönetim ve kontrol sistemleri; harcama birimleri, muhasebe ve malî hizmetler ile ön malî kontrol ve iç denetimden oluşur.
5018 sayılı Kanunun değişik 58 inci maddesinde;
Ön malî kontrolün, harcama birimlerinde işlemlerin gerçekleştirilmesi aşamasında yapılan kontroller ile malî hizmetler birimi tarafından yapılan kontrolleri kapsayacağı, ön malî kontrol sürecinin, malî karar ve işlemlerin hazırlanması, yüklenmeye girişilmesi, iş ve işlemlerin gerçekleştirilmesi ve belgelendirilmesinden oluşacağı ve yönetimin sorumluluğu çerçevesinde yürütüleceği açıklanmıştır. Yine bu maddede harcama birimlerinde işlemlerin gerçekleştirilmesi aşamasında yapılacak asgarî kontrollerin, malî hizmetler birimi tarafından ön malî kontrole tâbi tutulacak malî karar ve işlemlerin usûl ve esasları ile ön malî kontrole ilişkin standart ve yöntemlerin Maliye Bakanlığınca belirleneceği ve idarelerin bu standart ve yöntemlere aykırı olmamak şartıyla bu konuda düzenleme yapabilecekleri hükmü mevcuttur.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun değişik 60 ınci maddesinde de; ön mali kontrol faaliyetlerini yürütmek, mali hizmetler biriminin görevleri arasında sayılmış ve malî hizmetler biriminde ön malî kontrol görevini yürütenlerin malî işlem sürecinde görev alamayacakları belirtilmiştir.
Maliye Bakanlığınca belirleneceği belirtilen ön malî kontrole tâbi tutulacak malî karar ve işlemlerin usûl ve esasları ile ön malî kontrole ilişkin standart ve yöntemler 31.12.2005 tarih ve 26040 sayılı 3. Mükerrer Resmi Gazetede “İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar” adıyla yayımlanmıştır.
Ön malî kontrole ilişkin ayrıntılar bu usul ve esaslarda belirtilmiştir.
Ön malî kontrol görevi, idarelerin yönetim sorumluluğu çerçevesinde, harcama birimleri tarafından yapılan kontroller ile malî hizmetler birimi tarafından yapılan kontrollerden oluşur.
I- Harcama Birimlerinde Yapılan Ön mali Kontrol:
Harcama birimince yapılan ön mali kontrol, idarenin gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerine ilişkin malî karar ve işlemlerinin;
ü İdarenin bütçesi, bütçe tertibi, kullanılabilir ödenek tutarı,
ü Harcama programı, finansman programı,
ü Merkezi yönetim bütçe kanunu ve diğer malî mevzuat hükümlerine uygunluğu,
ü Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılması
yönlerinden kontrol edilmesidir. (İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar Madde: 10)
Harcama birimlerinde süreç kontrolü yapılır. Süreç kontrolünde, her bir işlem daha önceki işlemlerin kontrolünü içerecek şekilde tasarlanır ve uygulanır. Malî işlemlerin yürütülmesinde görev alanlar, yapacakları işlemden önceki işlemleri de kontrol ederler. Süreç kontrolünü sağlamak amacıyla malî işlemlerin süreç akış şeması hazırlanır ve üst yöneticinin onayı ile yürürlüğe konulur.
Harcama yetkilileri, yardımcıları veya hiyerarşik olarak kendisine en yakın üst kademe yöneticileri arasından bir veya daha fazla sayıda gerçekleştirme görevlisini ödeme emri belgesi düzenlemekle görevlendirir. Ödeme emri belgesini düzenlemekle görevlendirilen gerçekleştirme görevlileri, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde ön malî kontrol yaparlar. Bu gerçekleştirme görevlileri tarafından yapılan kontrol sonucunda, ödeme emri belgesi üzerine “Kontrol edilmiş ve uygun görülmüştür” şerhi düşülerek imzalanır. (İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar Madde:12)
Harcama yetkilileri, ödeme emri belgesini düzenleyecek gerçekleştirme görevlilerini tespit ederken, öncelikle yardımcılarını, yardımcıları yoksa kendisine en yakın yöneticiyi belirlemek zorundadırlar. Örneğin; harcama yetkilisi genel sekreter olan il özel idarelerinde genel sekreter yardımcısı, harcama yetkilisi belediye başkanı olan belediyelerimizde belediye başkan yardımcısı veya birim amirleri bu görevle görevlendirilecektir. HHhharcama yetkilisi birim müdürü olan mahalli idarelerde, hiyerarşik olarak birim müdüründen sonra gelen müdür yardımcısı veya şef var ise bunlar, olmadığında ise birimde müdürden sonra gelen bir personel görevlendirebilecektir. Harcama biriminde vasıflı bir personel mevcut iken, ödeme emri belgesini düzenlemek ve bu işlemde ön mali kontrol yapmak üzere görevlendirilecek personelin yetersiz ve vasıfsız olmaması gerekir. Aksi halde İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esasların 8 inci maddesi gereği, yetki ve sorumlulukların yeterli personele verilmemesinden dolayı harcama yetkilisinin sorumluluğu bulunmaktadır.
Harcama birimlerinde yapılan kontrol sonucunda, malî karar ve işlemin uygun görülmesi halinde, dayanak belgenin üzerine “Kontrol edilmiş ve uygun görülmüştür” şerhi düşülür. Malî karar ve işlemin uygun görülmemesi halinde ise nedenleri açıkça belirtilen bir görüş yazısı yazılarak kontrole tâbi karar ve işlem belgeleri eklenir. ( İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar Madde:13)
Harcama birimlerinde tüm mali karar ve işlemlerin ön mali kontrolünün yapılması gerekir.
II – Mali Hizmetler Birimince Yapılan Ön mali Kontrol:
Mali hizmetler birimince yapılan ön mali kontrol, idarelerin gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerine ilişkin malî karar ve işlemlerinin;
ü İdarenin bütçesi, bütçe tertibi, kullanılabilir ödenek tutarı,
ü Harcama programı, finansman programı,
ü Merkezi yönetim bütçe kanunu ve diğer malî mevzuat hükümlerine uygunluğu yönünden kontrol edilmesidir. (İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar Madde: 10)
Malî hizmetler birimi tarafından yapılacak ön malî kontrol, Usul ve Esaslarda belirtilen kontroller ile idarelerce yapılacak düzenlemeler çerçevesinde bu birim tarafından yapılması öngörülen kontrollerden meydana gelir.
Mahalli idarelerde malî hizmetler biriminin ön malî kontrolüne tâbi malî karar ve işlemler şunlardır: (İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esasların 16-26.md.)
1) Taahhüt evrakı ve sözleşme tasarıları
İdarelerin, ihale kanunlarına tâbi olsun veya olmasın, harcamayı gerektirecek taahhüt evrakı ve sözleşme tasarılarından tutarı mal ve hizmet alımları için bir milyon Yeni Türk Lirasını, yapım işleri için ikimilyon Yeni Türk Lirasını aşanlar kontrole tâbidir. Bu tutarlara katma değer vergisi dahil değildir.
Uluslararası anlaşmalar ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu kapsamında yapılan harcamalara ilişkin taahhüt evrakı tutarı ne olursa olsun kontrole tâbi değildir.
Kontrole tâbi taahhüt evrakı ve sözleşme tasarıları, bunlara ilişkin tüm bilgi ve belgeleri içerecek şekilde bir işlem dosyası olarak harcama yetkilisi tarafından malî hizmetler birimine gönderilir.
Taahhüt evrakı ve sözleşme tasarıları, en geç on işgünü içinde kontrol edilir. Yapılan kontrol sonucunda düzenlenen görüş yazısı (dayanak belge üzerine yazılan şerh veya verilen yazılı görüş), işlem dosyası ile birlikte ilgili harcama yetkilisine gönderilir.
Bir taahhüt evrakı veya sözleşme tasarısı, yukarıda belirlenen parasal tutarları aşıyor ise, imzalanmadan yani idare tarafından bir yükümlülüğe girilmeden önce, ön mali kontrol yapılmak üzere mali hizmetler birimine gönderilecek ve mali hizmetler biriminde ön mali kontrolü yapıldıktan sonra harcama birimince harcama sürecine devam edilecektir.
2) Ödenek gönderme belgeleri
Bütçe ödeneklerinin merkez dışı birimlere dağıtımı ödenek gönderme belgesiyle yapılır. Ödenek gönderme belgeleri harcama yetkilisi tarafından imzalandıktan sonra kontrol edilmek üzere malî hizmetler birimine gönderilir. Yılı bütçesine, bütçe tertibine, ayrıntılı harcama veya finansman programlarına, bütçe ödeneklerinin dağıtım ve kullanımına ilişkin usul ve esaslara uygunluğu yönünden kontrol edilen ve uygun bulunan ödenek gönderme belgeleri, en geç üç işgünü içinde sonuçlandırılır. Uygun görülmeyen ödenek gönderme belgeleri gerekçeli bir yazıyla harcama yetkilisine gönderilir.
Ödenek gönderme belgesi sadece il özel idarelerinde ilçe teşkilatlarına ödenek göndermede düzenlendiğinden diğer mahalli idareler (belediye, bağlı idare ve mahalli idare birlikleri) tarafından bu madde dikkate alınmayacaktır.
3) Ödenek aktarma işlemleri
İdarelerin bütçeleri içinde yapacakları aktarmalar, harcama birimlerinin talebi üzerine malî hizmetler birimi tarafından hazırlanır ve kontrol edilir. Ödenek aktarma talepleri idarenin bütçe tertipleri ve Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğindeki hükümlere uygun olup olmadığı yönünden kontrol edilerek en geç iki işgünü içinde sonuçlandırılır.
Mevzuatına aykırı bulunan aktarma talepleri, gerekçeli bir yazıyla harcama yetkilisine gönderilir.
4) Kadro dağılım cetvelleri
Kadro dağılım cetvelleri, Norm Kadro İlke Ve Standartlarına İlişkin Esaslar yönünden kontrol edilir.
Kadro dağılım cetvellerinin en geç beş işgünü içinde kontrol edilmesi gerekir. İlgililerine yapılacak ödemeler bu onaylı kadro dağılım cetvellerine göre yapılır. Bu cetvellerde yapılacak değişiklikler de aynı şekilde kontrol edilir.
5) Seyahat kartı listeleri
6245 sayılı Harcırah Kanununun 48 inci maddesi uyarınca İçişleri, Maliye ve Ulaştırma Bakanlıkları tarafından müştereken belirlenen esaslar çerçevesinde, seyahat kartı verilecek personel listesi, birimlerin teklifleri değerlendirilerek malî hizmetler birimi tarafından kontrol edilir. Buna ilişkin talepler yukarıda belirtilen esaslar ile Maliye Bakanlığı tarafından yapılan düzenlemelere uygunluk ve bütçe ödeneğinin yeterliliği yönünden en geç üç işgünü içinde kontrol edilir. Uygun görülmeyen talepler gerekçeli bir yazıyla ilgili birime gönderilir.
6) Seyyar görev tazminatı cetvelleri
Bu dağılım listeleri 6245 sayılı Harcırah Kanunu, bu Kanuna dayanılarak yapılan düzenlemeler, yılı bütçesine bu amaçla konulan ödenekler ve Maliye Bakanlığı tarafından vize edilen cetvellere uygunluk açısından en geç üç işgünü içinde kontrol edilir. Uygun görülmeyen talepler gerekçeli bir yazıyla ilgili birime gönderilir.
7) Yan ödeme cetvelleri
657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre istihdam edilen Devlet memurlarından, hangi işi yapanlara ve hangi görevde bulunanlara zam ve tazminat ödeneceği, ödenecek zam ve tazminatın miktarları ile ödeme usul ve esaslarına ilişkin olarak anılan Kanunun 152 nci maddesine dayanılarak yürürlüğe konulan Bakanlar Kurulu kararı uyarınca, zam ve tazminat ödemesi yapılacak personelin kadro veya görev unvanları, sınıfları, dereceleri, sayıları ve hizmet yerleri ile bunlara uygun olarak ödenecek zam ve tazminatın miktarlarını gösteren ve serbest kadro üzerinden hazırlanan cetvel ile bunların birimler itibarıyla dağılımını gösteren listeler malî hizmetler birimi tarafından kontrol edilir. Kontrol işlemi ve süreci ile cetvellerin üst yönetici tarafından onaylanması hususu anılan Bakanlar Kurulu kararında belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yürütülür.
8) Sözleşmeli personel sayı ve sözleşmeleri
657 sayılı Devlet Memurları Kanununda düzenlenen sözleşmeli personel ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 49 uncu maddesi gereğince çalıştırılacak sözleşmeli personele ilişkin sözleşmelerin ön mali kontrol için mali hizmetler birimine gönderilmesi gerekir. Bu sözleşmeler, Maliye Bakanlığı tarafından vize edilen cetvellere ve tip sözleşmeye, ilgili kanunlarına, diğer mevzuatına ve bütçelerinde öngörülen düzenlemelere uygunluk yönünden incelenir ve en geç beş işgünü içinde sonuçlandırılır. Uygun görülmeyen sözleşmeler gerekçeli bir yazıyla ilgili birime gönderilir.
İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esasların 16-26 ıncı maddelerinde düzenlenen malî hizmetler biriminin ön malî kontrolüne tâbi malî karar ve işlemlerden 16, 23 ve 26 ıncı maddelerinde düzenlenen, kanun tasarılarının mali yükünün hesaplanması, geçici işçi pozisyonları ve yurt dışı kira katkısı mahalli idarelerimizi ilgilendirmediğinden yukarıda sayılmamıştır.
Malî hizmetler biriminin ön malî kontrolüne tâbi yukarıda 8 madde halinde sayılan malî karar ve işlemler, kontrol edilmek üzere malî hizmetler birimine gönderilir. Malî hizmetler birimince kontrol edilen işlemler hakkında görüş yazısı (dayanak belge üzerine yazılan şerh veya verilen yazılı görüş) düzenlenir ve ilgili birime gönderilir. Ön malî kontrol sonucunda yazılı görüş düzenlenmesi halinde bu yazılı görüşler ayrıntılı, açık ve gerekçeli olmak zorundadır. Malî hizmetler biriminin görüş yazısı ilgili işlem dosyasında saklanır ve bir örneği de ödeme emri belgesine eklenir.
Mali hizmetler biriminde yapılan kontrol sonucunda, malî karar ve işlemin uygun görülmesi halinde, dayanak belgenin üzerine “Kontrol edilmiş ve uygun görülmüştür” şerhi düşülür veya yazılı görüş düzenlenir. Taahhüt evrakı ve sözleşme tasarılarına yazılı görüş düzenlenmesi zorunludur. Bu yazıda, yapılan kontrol sonucunda malî karar ve işlemin uygun görülüp görülmediği, uygun görülmemişse nedenleri açıkça belirtilir. Mevzuatına uygun olarak giderilebilecek nitelikte eksiklikleri bulunan malî karar ve işlemlerde, bu eksiklikler ve nasıl düzeltilebileceği hususları belirtilmek ve bunların düzeltilmesi kaydıyla işlemin uygun görüldüğü şeklinde yazılı görüş düzenlenebilir.
Malî karar ve işlemin uygun görülmemesi halinde ise nedenleri açıkça belirtilen bir görüş yazısı yazılarak kontrole tâbi karar ve işlem belgeleri eklenmek suretiyle ilgili birimine gönderilir.
Malî hizmetler biriminde ön malî kontrol yetkisi, malî hizmetler birimi yöneticisine aittir. Kontrol sonucunda düzenlenen yazılı görüş ve kontrol şerhleri malî hizmetler birimi yöneticisi tarafından imzalanır. Malî hizmetler birimi yöneticisi, bu yetkisini sınırlarını açıkça belirtmek şartıyla yazılı olarak yardımcısına veya birimin iç kontrol alt birim yöneticisine devredebilir. Malî hizmetler birimi yöneticisinin harcama yetkilisi olması durumunda ön malî kontrol görevi, iç kontrol alt birim yöneticisi tarafından yürütülür.
Malî hizmetler biriminin ön malî kontrolüne tâbi malî karar ve işlemlerin kontrolü, birimin iç kontrol alt birimi tarafından yerine getirilir.
Malî hizmetler birimi yöneticisi, mali hizmetlerin yürütüldüğü birimin amirini (strateji geliştirme müdürü, mali hizmetler müdürü, hesap işleri daire başkanı veya müdürü vb.) ifade etmektedir.
Malî hizmetler biriminde ön malî kontrol görevini yürütenler, onay belgesi ve ekleri ile şartname ve sözleşme tasarılarının hazırlanması, malî karar ve işlemlerin belgelendirilmesi, mal ve hizmetlerin teslim alınması gibi malî karar ve işlemlerin hazırlanması ve uygulanması aşamalarında görevlendirilemezler ve ihale komisyonu ile muayene ve kabul komisyonunda başkan ve üye olamazlar.
III- İdarelerce Yapılacak Düzenlemeler:
Usul ve Esaslarda belirlenen ve yukarıda sayılan malî karar ve işlemlerin dışında kalan malî karar ve işlemlerin de aynı şekilde malî hizmetler birimine kontrol ettirilmesine yönelik düzenleme yapılabilir. Bu konuda yapılacak düzenlemeler üst yöneticinin onayıyla yürürlüğe konulur. Bu düzenlemelerde, malî hizmetler biriminin ön malî kontrolüne tâbi tutulacak malî karar ve işlemler, riskli alanlar dikkate alınmak suretiyle tür, tutar ve konu itibarıyla belirlenir ve yılda bir kez değerlendirilir. Ön malî kontrole ilişkin olarak yapılan düzenlemelerin, üst yöneticinin onayını izleyen on işgünü içinde Maliye Bakanlığına gönderilmesi gerekir.
Örneğin; İdareler kendisince belirlenecek tutarı geçen harcamalara veya tüm harcamalara ya da konu itibarıyla belirlenecek harcamalara ilişkin taahhüt evrak ve sözleşme tasarılarının mali hizmetler biriminin ön mali kontrolüne tabi olacağına ilişkin düzenlemeler yapılabilir. Yapılacak düzenlemelerin Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslara aykırı olmaması gerekir. Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslarda, ön mali kontrole tabi bir mali karar ve işlem için, ön mali kontrole tabi olmaması şeklinde bir düzenleme yapılamaz, ancak ön mali kontrole tabi olmayan bir mali karar ve işlemin, ön mali kontrole tutulmasına ilişkin düzenleme yapılabilir.
IV- Ön Malî Kontrolün Niteliği:
Ön malî kontrol sonucunda uygun görüş verilip verilmemesi, danışma ve önleyici niteliğe haizdir ve malî karar ve işlemlerin harcama yetkilisi tarafından uygulanmasında bağlayıcı değildir.
Gerek harcama biriminde gerekse mali hizmetler biriminde ön mali kontrol sonucu uygun görüş verilmese de, harcama yetkilisi isterse bu mali işlemi gerçekleştirebilecektir. Zaten; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 32 inci maddesi gereği, harcamaların bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından harcama yetkilisi sorumludur. Malî karar ve işlemlerin ön malî kontrole tâbi tutulması ve ön malî kontrol sonucunda uygun görüş verilmiş olması da, harcama yetkilisinin sorumluluğunu ortadan kaldırmamaktadır.
Ön mali kontrolden amaç, bir mali karar ve işlemin gerçekleştirilmesinden önce mevzuata aykırılık var ise uygun hale getirilmesini sağlamak ve hatalı yapılabilecek işlemi önlemektir..
V-Uygun Görüş Verilmeyen Malî Karar ve İşlemler:
Ön malî kontrol sonucunda uygun görüş verilmediği halde harcama yetkilileri tarafından gerçekleştirilen işlemlerin malî hizmetler birimince kayıtları tutulur ve aylık dönemler itibariyle üst yöneticiye bildirilir. Söz konusu kayıtlar iç ve dış denetim sırasında denetçilere de sunulur.
Üst yönetici 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 11 inci maddesi gereği iç kontrol sistemini izlemek ve gözetmek sorumluluğu çerçevesinde, mali hizmetler birimince kendisine bildirilen uygun görüş verilmeyen işlemler hakkında gerekli tedbirleri almak durumunda kalacaktır. İç ve dış denetçiler ise denetimleri sırasında kendilerine sunulan bu işlemleri göz önünde tutacaklar ve mevzuata aykırı bir işlem var ise görev ve yetkileri çerçevesinde gereğini yapacaklardır.
VI- Kontrol Süresi:
Malî hizmetler birimi, kontrol ve uygun görüş işlemlerini İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar da belirlenen süre içinde sonuçlandırmak zorundadır. Usul ve Esaslarda belirtilen sürelerin başlangıç tarihinin belirlenmesinde, malî hizmetler biriminin evrak giriş kayıt tarihini izleyen işgünü esas alınır. Malî hizmetler biriminin talebi ve üst yöneticinin onayı üzerine bu süreler bir katına kadar artırılabilir.
adminDenetimde Çağdaş Yöntem ve Teknikler Denetimde çağdaş yöntem ve tekniklerin kullanılması kesinlikle klasik yöntemden vazgeçme anlamına gelmemektedir. Bu nokta kanımca çok önemlidir. Çünkü klasik tekniklerin üzerine günümüz teknolojisini ekleyerek…
adminÜniversitelerdeki “Özel Öğrenci” Statüsü Nedir? Özellik Gösteren Durumlar Nelerdir? Üniversitelerdeki “Özel Öğrenci” Statüsü Giriş Özel öğrenciler, üniversitede normal eğitim-öğretim programından birine kayıtlı olmadıkları halde, kendilerine yalnız bazı derslere katılma izni…
