MALİ SORUMLULUK YASASI NEDİR?
MALİ SORUMLULUK YASASI
1995 yılına ilişkin Uluslararası Saydamlık Örgütü tarafından düzenlenen istatistiklere göre, yeni Zelanda rüşvet sıralaması yönünden en temiz ülke konumuna yükselmiştir. Yeni Zelanda’nın bu başarısında uygulamaya koyduğu, Mali Sorumluluk ya da hükümetin topluma bir tür hesap vermesini öngören yasanın önemli rolü olmuştur. Bu yasa ile Yeni Zelanda hükümeti ayrıca artan ve sorun haline dönüşen borçlanma politikasına da bir çözüm getirmiştir. Mali Sorumluluk Yasası (Fiscal Responsibility Act) nin temel özelliklerini şöyle özetleyebiliriz:
Amacı: Mali politikanın sorumlu yönetim tarafından belli ilkelere uygun olarak yürütülmesi ve hazinenin bilgilendirme görevini, etkin bir biçimde yerine getirmesine yönelik bulunmaktadır.
İçeriği: Hükümetin bütçeleme fonksiyonu ile ilgili olarak,
– Bütçe uygulamasının düzenli bir biçimde ve 3 aylık kesin hesap raporlarıyle açıklanması,
– Bütçenin uygulanmasıyla ilgili standartların saptanması,
– Bütçeleme sürecinde saydamlığın sağlanması ve
– Uzmanlar Kurulu ile Parlamento tarafından mali raporun tartışılmasına yönelik prosüdürü kapsamaktadır.
Bütçe tasarısının bu ilkelere uygun olarak yasalaşmasının iki önemli faydası vardır. Bunlardan birincisine göre, saydamlığın artmasına bağlı olarak, hükümetin sorumluluğu da artacaktır. İkinci tür fayda ise, uygulamaya ilişkin konularda daha çok bilgi edinilmesine paralel olarak, alınacak yeni kararlarda tutarlılığın sağlanmasıyla ilgili bulunmaktadır.
Ilkeleri: Bu yasa kamu finansmanının sağlam kaynaklara dayanmasına yönelik olarak, aşağıdaki ilkeleri temel almaktadır.
– Toplam devlet borcunun uygun düzeye çekilmesine kadar, yıllık bütçe uygulamalarıyla bütçe fazlası elde etmek,
– Borç faizi ödemeleri toplamını, borç yönetimi gelirlerini geçmeyecek biçimde güvenilir bir düzeyde tutmak,
– Gelecekte ortaya çıkması olası krizlere karşı tampon görevi görecek biçimde bir hazine rezervi oluşturmak
– Gelecek yıllarda uygulanacak olan vergi oranlarının şimdiden saptanmasına olanak verecek bir mali politikanın izlenmesini sağlamak.
Bütçe Politikası Raporu: Bu rapor aşağıdaki bilgileri içerecek biçimde hazırlanır.
– Hükümetin uzun döneme yönelik mali amaçları,
– Hazinenin gelir-gider ve denge durumları,
– Hazinenin gelir ve borçlarının toplam tutarları,
– Bütçeleme ile ilgili stratejik önceliklerin açıkça belirtilmesi
– Bütçe yılını izleyen sonraki iki yıl için gelir gider dengesi, borç durumu ve mali amaçlarını gerçekleştirmeye yönelik olarak, hükümetin tutumunun açıkça ortaya konulması.
Mali Strateji Raporu: Bu rapor bütçenin parlamento tarafından tartışılması sırasında düzenlenir ve aşağıdaki konuları kapsar.
– Hükümetin amaçları ve niyetleriyle, güncelleştirilmiş mali ve ekonomik raporda öngörülen tahminler karşılaştırılır.
– Gelecek 10 yıllık döneme ilişkin olarak yapılan projeksiyonlarla ilgili uygulama sonuçlarının bir değerlendirilmesi yapılır,
– Uygulama sonuçlarıyla bütçe tasarısında yer alan amaçlar karşılaştırılır.
Eğer hükümetin bütçe tasarısı ile Mali Stratejisi Raporu arasında çatışma ve tutarsızlık durumları varsa, bunlar açıklanmalı ve haklı nedenlere dayandırılmalıdır.
Sorumluluk Beyanı: Hazine Sekreteri ve maliye bakanı, hazırladıkları mali ve ekonomik raporlardan sorumlu olduklarına ilişkin olarak, imzaladıkları bir beyanı ana rapora eklerler. Bakan ve sekreter tarafından imzalanan bu raporda ayrıca, ekonomik ve mali konularda veri elde edilmesi yönünden birbiriyle de yakın işbirliğinde bulunacaklarını belirtmelidirler. Öte yandan, sorumlu mali yönetimin kamuoyunu ve parlamentoyu bilgilendirme görevinin, açıklanmaması gereken konular dışında kalan ancak hükümetin bütün eylemlerini içerecek biçimde sağlanacağının da raporda belirtilmesi gerekmektedir.
Tüm Bilgilerin Açıklanması Zorunluluğu: Aşağıda sıralanan özel durumlar dışında, maliye bakanı ve hazine sekreteri hükümetin bütün ekonomik ve mali kararlarını etkileyen eylemlerine ilişkin bilgileri kamuoyuna açıklaması zorunludur. Ancak, bu bilgiler açıklandığında,
– Ülkenin önemli ekonomik çıkarları,
– Savunma ve uluslararası ilişkileri zarar görmemeli,
– Bu nedenlerle hazinenin maddi bir kaybı olmamalıdır.
– Ayrıca, yargılama aşamasındaki bir dava etkilenmemelidir.
Finansman ve Kamu Harcamaları Kurulu: Hükümetin bütçe tasarısı, mali strateji raporu ve mali ekonomik raporları bir uzmanlar kurulu (select committee) tarafından ayrıntılı olarak tartışılır. Bu kurulun üyeleri parlamenterler arasında ve parlamento tarafından seçilmektedir.