İşçi “Kadroları” ve İstihdamının Özellikleri
Uygulanan soru kağıdına göre, belediyelerde istihdam edilen personelin %64’ü işçi statüsündedir. Sürekli işçi olarak 71.400, geçici işçi olarak 88.750 civarında olmak üzere toplam işçi sayısı 160.150’dir. İşçilerin %45’i sürekli, %55’i geçici işçi olarak çalıştırılmaktadır.
İşçi “kadro” ve istihdamının genel profili, şu özellikleri sergilemektedir:
İşçi “kadro” ve istihdamı, az sayıda belediyede yoğunlaşmıştır.
Belediyelerin %7’si, işçi kadroları ve istihdamının %65’ine sahiptir. Büyükşehir topluluğu belediyeler, toplam işçi kadrolarının %41’ine; il merkezi belediyeler işçi kadrolarının %23’üne sahiptir. Belediyelerin %28’ini oluşturan ilçe merkezi belediyeler işçi kadrolarının %24’üne; belediyelerin %65’ini oluşturan kasaba belediyeleri ise, işçi kadrolarının yalnızca %12’sine sahiptir.
İşçi istihdamında ağırlık Marmara bölgesi belediyelerindedir.
Belediyelerin yalnızca %15’i Marmara bölgesindedir; buna karşın ülke genelinde işçilerin %30’u bu bölge belediyelerindedir. Ege bölgesindeki belediyelerin sayısı Marmara belediyelerine eşit olmakla birlikte, bu bölgenin işçi istihdamındaki payı %8 ile sınırlıdır.
Belediyeler, sahip oldukları işçi kadrolarının tümünü kullanmamaktadır.
Ülke genelinde 106.500 sürekli işçi kadrosunun %67’si dolu, %33’ü boştur. Dolu ve boş kadro oranları ülke genelinde ortalamadan büyük sapmalar göstermeyen bir düzenlilik sergilemektedir. Bu durum, merkezi yönetim tasarruflarının etkili uygulamalar olduğuna işaret etmektedir.
Belediyelerde Sürekli İşçi Kadroları Dolu Boş Durumu (Haziran 1998)
|
Birim |
Dolu |
% |
Boş |
% |
Toplam |
BŞB |
8 |
3.747 |
64,82 |
2.034 |
35,18 |
5.781 |
BŞB-İlçe |
26 |
6.875 |
69,52 |
3.014 |
30,48 |
9.889 |
BŞB-Alt |
10 |
1.056 |
44,31 |
1.327 |
55,69 |
2.383 |
İl Merkezi |
27 |
7.462 |
73,69 |
2.664 |
26,31 |
10.126 |
İlçe Merkezi |
333 |
6.878 |
66,25 |
3.504 |
33,75 |
10.382 |
Kasaba |
774 |
3.280 |
61,84 |
2.024 |
38,16 |
5.304 |
Toplam |
1178 |
29.298 |
66,79 |
14.567 |
33,21 |
43.865 |
İşçi kadrolarının kullanımında belediyeler arası farklılaşmada eşik, 5000 nüfus çizgisidir.
Nüfusu 5000’den az olan belediyelerde işçi kadrolarının %55’i kullanılmakta, %45’i boş tutulmaktadır. Bu eşiğin üzerindeki belediyeler genel ortalama düzeyinde yer almaktadırlar.
İşçi kadrolarının kullanım oranı bölgelere göre farklılık göstermektedir.
Akdeniz bölgesi belediyeleri, kadro kullanımında ortalamadan farklılaşmaktadır. Bu belediyelerde işçi kadrolarının %42 gibi oldukça yüksek bir bölümü boş tutulmaktadır. Bu özelliği paylaşan diğer bölge Doğu Anadolu’dur. Akdeniz ve Doğu Anadolu bölgeleri, sürekli işçi yerine geçici işçi istihdamına yönelmişlerdir. Tüm statüler düzeyinde istihdamın Akdeniz bölgesinde % 48’i, Doğu Anadolu Bölgesinde % 43’ü geçici işçilerden oluşmaktadır.
İşçi Kadrolarının Bölgelere Dağılımı (Haziran 1998)
Bölgeler |
Birim |
Dolu |
% |
Boş |
% |
Toplam |
Marmara |
196 |
8432 |
63,19 |
4911 |
36,81 |
13343 |
Ege |
195 |
2466 |
66,67 |
1233 |
33,33 |
3699 |
İç Anadolu |
273 |
4458 |
70,16 |
1896 |
29,84 |
6354 |
Akdeniz |
162 |
2630 |
57,69 |
1929 |
42,31 |
4559 |
Karadeniz |
200 |
6006 |
69,55 |
2629 |
30,45 |
8635 |
Doğu Anadolu |
93 |
1930 |
60,12 |
1280 |
39,88 |
3210 |
Güneydoğu |
59 |
3376 |
83,05 |
689 |
16,95 |
4065 |
Toplam |
1178 |
29298 |
66,79 |
14567 |
33,21 |
43865 |
En yüksek işçi kadrosu kullanımı, Güneydoğu belediyelerindedir. Bu bölge belediyeleri işçi kadrolarının %83’ünü kullanmaktadırlar.
Belediyelerde istihdam edilen personelin %36’sı geçici, %29’u sürekli işçilerden oluşmaktadır.
Büyükşehir belediyeleri topluluğu ile il merkezi olan belediyelerde toplam personel içinde sürekli işçilik %40 paya sahip iken, geçici işçilik %20 düzeyindedir. Yüksek nüfuslu yerleşmelerin belediyeleri, örgütlü çalışma ilişkileri lehine bir yapı sergilemektedir.
Nüfusu 50 binden az belediyeler, geçici işçi istihdamına, ülke ortalamasının üzerinde yer vermektedirler. Bu belediyelerin toplam personeli içinde geçici işçiler %47’ye dek yükselmekte, sürekli işçi istihdamı %20 düzeyinde kalmaktadır.
Belediye Türüne Göre Sürekli ve Geçici İşçilik
|
Sürekli İşçi |
% |
Geçici İşçi |
% |
Toplam Personel |
BŞB |
5.000 |
40,5 |
2.740 |
22,2 |
12.350 |
BŞB-İlçe |
7.041 |
40,3 |
3.801 |
21,8 |
17.454 |
BŞB-Alt Kademe |
1.056 |
25,0 |
2.277 |
53,8 |
4.230 |
İl Merkezi |
7.480 |
43,3 |
4.588 |
26,5 |
17.294 |
İlçe Merkezi |
6.367 |
20,2 |
13.311 |
42,1 |
31.582 |
Kasaba Belediyesi |
3.080 |
13,8 |
10.621 |
47,7 |
22.250 |
Toplam |
30.024 |
28,6 |
37.338 |
35,5 |
105.160 |
Akdeniz bölgesi belediyeleri, toplam personelin %48’ini geçici işçi statüsünde çalıştırmakta, sürekli işçiliğe %20 ile sınırlı yer vermektedir.
Akdeniz bölgesine benzer özellikler taşıyan diğer iki bölge Doğu ve Güneydoğu bölgeleridir. Doğu belediyelerinde personelin %43’ü, Güneydoğu’da %42’si geçici işçi statüsündedir.
Ege bölgesi belediyeleri sürekli ve geçici işçi oranlarını dengelemiş, geçici işçi istihdamında genel ortalamanın altında kalmıştır. Bu bölgede sürekli işçiler toplam personelin %27’si, geçici işçiler ise %29’unu oluşturmaktadır.