Kamunun Finans Haberleri Merkezi
Kamunun Finans Haberleri Merkezi
admin
İptal Edilen İhalelerde Damga Vergisi
I- GİRİŞ
4734 sayılı Kamu İhale Kanununda ihale; “Bu Kanunda yazılı usul ve şartlarla
mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin istekliler arasından seçilecek birisi
üzerine bırakıldığını gösteren ve ihale yetkilisinin onayını müteakip sözleşmenin
imzalanması ile tamamlanan işlemleri ifade eder” şeklinde tanımlanmıştır.
İhale süreci, ihaleyi yapan idarenin ihtiyacını belirleyerek ihale onay belgesinin
imzalanması ile başlamakta ve idare ile yüklenici arasında yapılan yazılı sözleşmenin
imzalanması ile sona ermektedir.
Daha önce ihale sürecinde yer alan; mülga 1050 sayılı Kanunun 64. maddesi
gereğince, taahhüt ve sözleşme tasarılarının Maliye Bakanlığınca vize edilmesi
işlemi ile 832 sayılı Sayıştay Kanununun 30. maddesi gereğince Sayıştayın denetimine
tabi daire ve kurumlarca harcamaya ilişkin olarak yapılan sözleşmelerle her
türlü bağıtların Sayıştaya tescil ettirilmesi işlemi, 5018 sayılı Kanunun yürürlüğe
girmesi ile kaldırılmıştır. 5018 sayılı Kanuna dayanılarak hazırlanan, İç Kontrol ve
Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslarda, taahhüt evrakı ve sözleşme tasarılarının
ön mali kontrole tâbi tutulması uygulaması getirilmiştir.
Dolayısıyla, 5281 sayılı Kanun ile 01.01.2005 tarihinde yürürlüğe girmek üzere,
Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tablonun “II.Kararlar ve mazbatalar” başlıklı
bölümünün 2. fıkrasına eklenen, “Maliye Bakanlığının veya Sayıştayın vizesine
tabi ihale kararlarının vize edilmemesi durumunda bu karara ilişkin vergi red ve
iade olunur.” hükmünün uygulama alanı kalmamıştır.
Mali hizmetler birimi tarafından yapılan ön mali kontrol sonucunda taahhüt
evrakı ve sözleşme tasarıları hakkında uygun görüş verilmemesi durumunda, bu
görüşün bağlayıcılığı bulunmamakla birlikte, harcama yetkilisi yapılan ihaleyi
iptal edebilir. Ayrıca, 4734 sayılı Kanuna göre yapılan ihaleler bazen, ihaleyi yapan
idareler veya Kamu İhale Kurulu tarafından iptal edilmekte ya da teklif geçerli
lik süresinin dolması, isteklinin veya
idarenin kusuru nedeniyle sözleşmenin
imzalanamaması sonucunda iptal edilmektedir.
Bu makalede, ihalelerin iptal edilme
nedenleri incelenerek, bu ihalelerde
damga vergisinin tahsiline ilişkin hususlar
değerlendirilecektir.
I I – İ H A L E L E R İ N İ P TA L
EDİLME NEDENLERİ
Uygulama yönetmeliklerine göre; idarelerce
ihale onayının alınmasından sonra,
ihale ilanı veya davetinden önce Kamu
İhale Kurumundan, İhale Kayıt Numarası
(İKN) alınması zorunludur. İstisna kapsamında
yapılan ihaleler ile açık ihale
usulü, belli istekliler arasında ihale usulü
ya da pazarlık usulü ile yapılan bütün
ihaleler için bir İKN alınması zorunludur.
Doğrudan temin yoluyla yapılan alımlar
için ise İKN alınmayacaktır.
Kamu İhale Kurumunun www.kik.
gov.tr adresinde yayımlanan “ihale istatistikleri”
verilerine göre, iptal edilen
İhale Kayıt Numarası (İKN) sayıları ve
iptal nedenleri aşağıda belirtilmiştir.
2006 yılında Kamu Satınalma
Platformu üzerinden toplam 197.061
adet İKN alınmıştır. Bunun, %
87,61’inin (172.649 adet) ihalesi gerçekleştirilmiş,
geriye kalan % 12,39’u
(24.412 adet) ise çeşitli nedenlerle iptal
edilmiştir. 2007 yılında ise 203.678 adet
İKN alınmıştır. Bu İKN’lerin %87,9’u
(178.944 adet) geçerli İKN’leri oluştururken,
%12,1’i (24.734 adet) idareler
tarafından çeşitli sebeplerle iptal edilmiştir.
İhalelerin iptal edilme nedenleri aşağıda
sıralanmıştır.
1- İhalenin İdare Tarafından İptal
Edilmesi
a- İhale Saatinden Önce İhalenin
İptal Edilmesi
4734 sayılı Kanunun 16. maddesinde,
idarenin gerekli gördüğü veya ihale
dokümanında yer alan belgelerde ihalenin
yapılmasına engel olan ve düzeltilmesi
mümkün bulunmayan hususların
bulunduğunun tespit edildiği hallerde
ihale saatinden önce ihalenin iptal edilebileceği,
ihalenin iptal edilmesi nedeniyle
isteklilerin, idareden herhangi bir
hak talebinde bulunamayacakları belirtilmiştir.
İhale dokümanı arasında sayılan
idari ve teknik şartnamenin, sözleşme
tasarısı ve gerekli diğer belgelerin ihale
mevzuatına uygun olarak hazırlanması
gerekmektedir. Ayrıca, ihale dokümanını
oluşturan belgelerdeki düzenlemeler
birbiriyle uyumlu olmalıdır. Bu belgelerde
yapılan hata ve eksiklerin ihalenin
yapılmasına engel olur nitelikte olması
halinde ihale iptal edilecektir.
b- Bütün Tekliflerin Reddedilerek
İhalenin İptal Edilmesi
4734 sayılı Kanunun 39. maddesine
göre, ihale komisyonu kararı üzerine
idare, verilmiş olan bütün teklifleri reddederek
ihaleyi iptal etmekte serbesttir.
İhalenin iptal edilmesi halinde bu durum
bütün isteklilere derhal bildirilir.
İhaleye teklif veren isteklinin çıkmaması,
verilen tekliflerin hepsinin
geçersiz olması, verilen tekliflerin hepsinin
aşırı düşük teklif olarak değerlendirilmesi,
tekliflerin hepsinin yaklaşık
maliyete göre aşırı yüksek olması veya
mevcut ödeneğin verilen teklifleri karşılayamaması
durumlarında ihale iptal
edilecektir. Kamu İhale Genelgesinin
1. bölüm XIII/C maddesinde, yaklaşık
maliyetin üzerindeki tekliflerin de, idarece
ek ödeneğinin temin edilerek kabul
edilebileceği belirtilmiştir.
Ayrıca, 4734 sayılı Kanunun 20.
maddesine göre, belli istekliler arasında
ihale usulünün uygulanması halinde,
ihaleye davet edilebilecek aday sayısının
5’ten az olması veya teklif veren
istekli sayısının 3’ten az olması halinde
ihale iptal edilir. Aynı Kanunun 21.
maddesinin (a), (d) ve (e) bentlerine
göre pazarlık usulü ile yapılan ihalelerde,
teklif veren istekli sayısının 3’ten az
olması halinde de ihalenin iptal edilmesi
gerekir.
c- İhale Kararının İhale Yetkilisi
Tarafından İptal Edilmesi
4734 sayılı Kanunun 40. maddesine
göre, ihale komisyonu gerekçeli kararını
belirleyerek, ihale yetkilisinin onayına
sunar. Kararlarda isteklilerin adları veya
ticaret unvanları, teklif edilen bedeller,
ihalenin tarihi ve hangi istekli üzerine
hangi gerekçelerle yapıldığı, ihale yapılmamış
ise nedenleri belirtilir.
İhale yetkilisi, karar tarihini izleyen
en geç 5 iş günü içinde ihale kararını
onaylar veya gerekçesini açıkça belirtmek
suretiyle iptal eder.
İhale; kararın onaylanması halinde
geçerli, iptal edilmesi halinde ise
hükümsüz sayılır.
Kamu İhale Kurulu 17.10.2007 tarih
ve 2007/UY.Z-3360 numaralı Kararında;
ihale kararını iptal etme konusundaki
takdir yetkisinin kamu yararı ve hizmet
gereği ölçüsü dikkate alınarak kullanıp
kullanmadığının önemine değinilerek,
ihale yetkilisinin, ihalede yeterli rekabetin
oluşmadığı gerekçesi ile ihaleyi iptal
etmesini mevzuata uygun bulmuştur.
Uygulama yönetmeliklerine göre,
ihale kararları ihale yetkilisince onaylanmadan
önce idareler, ihale üzerinde
kalan isteklinin ihalelere katılmaktan
yasaklı olup olmadığını Kamu İhale
Kurumundan teyit ettirerek buna ilişkin
belgeyi ihale kararına eklemek zorundadır.
İhale üzerinde kalan isteklinin yasaklı
olduğunun anlaşılması durumunda;
ihale yetkilisince ihale kararı onaylanamaz
ve ekonomik açıdan en avantajlı
ikinci teklif sahibi ile sözleşme imzalanması
da mümkün değildir, ihalenin iptal
edilmesi gerekir.
Kamu İhale Kurumu tarafından yapılan
teyit işlemlerine ilişkin “İhale istatistikleri”
verileri aşağıdadır.
d – İ h a l e y e K a t ı l a m a y a c a k
O l a n l a r ı n B i r i Ü z e r i n e İ h a l e
Yapılması Nedeniyle İhalenin İptal
Edilmesi
4734 sayılı Kanunun 11. maddesinde;
doğrudan veya dolaylı veya alt yüklenici
olarak, kendileri veya başkaları adına hiçbir
şekilde ihalelere katılamayacak olanlar
sayılmış ve bunların ihalelere katılmaları
halinde ihale dışı bırakılarak geçici
teminatlarının gelir kaydedileceği ifade
edilmiştir. Örneğin; ihaleyi yapan idarenin
ihale yetkilisi, ihale işlemlerini hazırlamak,
yürütmek ve sonuçlandırmakla
görevli olan kişiler, ihaleyi yapan idarenin
bünyesinde bulunan vakıf, dernek, birlik,
sandık gibi kuruluşlar bu idarelerin ihalelerine
katılamazlar. Tekliflerin değerlendirilmesi
aşamasında tespit edilememesi
nedeniyle, ihaleye katılamayacak olanların
biri üzerine ihale yapılmışsa, teminatı
gelir kaydedilerek ihale iptal edilir.
İhaleye katılamayacak olanların biri
üzerine ihale yapıldığı, sözleşme imzalanmadan
önce tespit edilebileceği gibi,
sözleşme imzalandıktan sonra da tespit
edilebilir. Her iki durumda da idare tarafından
ihalenin iptal edilerek, bu kişilere
ait geçici veya kesin teminatın gelir
kaydedilmesi gerekecektir.
e- İdareye Yapılan Şikayet
Başvurusu Üzerine İhale İşlemlerinin
İptal Edilmesi
4734 sayılı Kanunun 55. maddesi
ve İhalelere Karşı Yapılacak İdari
Başvurulara Ait Yönetmelik hükümlerine
göre, ihale işlemleri ile ilgili olarak
aday, istekli veya istekli olabilecekler
tarafından öncelikle idareye şikâyette
bulunulur.
İdarenin şikayet başvurularını dikkate
alması için;
-Sözleşmenin imzalanmamış olması,
-Şikayete konu işlem veya eylemin
farkına varıldığı veya farkına varılmış
olması gerektiği tarihten itibaren 15 gün
içinde başvurulmuş olması,
gerekir.
Şikâyet başvurusu yapıldıktan sonra,
ihale yetkilisince ivedilik ve kamu yararı
bulunması nedeniyle ihale işlemlerine
devam edilmesi gerektiğine ilişkin karar
alınıp onaylanmadıkça sözleşme imzalanamaz.
Bu karar, sözleşmenin imzalanmasından
en az 7 gün önce şikayette
bulunana ulaşacak şekilde bildirilir.
Şikayet başvurularının incelenmesi
sonucunda idare tarafından;
-Düzeltme yapılması yoluyla giderilebilecek
ve ihale sürecinin kesintiye
uğratılmasına gerek bulunmayan durumlarda,
düzeltici işlemin belirlenmesi,
-İhale sürecinin devam etmesine engel
oluşturacak ve düzeltici işlemle giderilemeyecek
bir durumun tespit edilmesi
halinde, ihale işlemlerinin iptali,
-Şikayet başvurusunun uygun bulunmadığı,
kararlarından biri verilir.
2- İhale İşlemlerinin Kamu İhale
Kurulunca İptal Edilmesi
4734 sayılı Kanunun 55 ve 56. maddelerinde
ve İhalelere Karşı Yapılacak
İdari Başvurulara Ait Yönetmelikte,
itirazen şikayet başvurularının Kamu
İhale Kurumu tarafından incelenmesine
ilişkin hususlar belirtilmiştir.
Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet
başvurusunda bulunulabilmesi için
öncelikle idareye şikayet başvurusunda
bulunulması gerekir.
İdareye yapılan şikayet başvuruları
üzerine;
-İhale yetkilisince ivedilik ve kamu
yararı bulunması nedeniyle ihale işlemlerine
devam edilmesi yolunda alınan kararın
tebliğ tarihini izleyen 3 gün içinde,
-İdarece başvuruyu sonuçlandıran
kararın tebliğini izleyen 15 gün içinde,
-İdareye şikayet başvurusu tarihinden
itibaren 30 içinde bir karar alınmaması
halinde, karar verme süresinin
bitimini izleyen 15 gün içinde,
Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet
başvurusunda bulunulabilir.
İhale yetkilisince ivedilik ve kamu
yararı bulunması nedeniyle ihale işlemlerine
devam edilmesi yolunda kararı
alınan ihaleler için yapılan itirazen
şikayet başvuruları üzerine; ihale yetkilisinin
bu kararı, Kurul tarafından
uygun görülürse ihale süreci durdurulur
ve başvuru öncelikle incelenir. İhale
yetkilisinin bu kararının, Kurul tarafından
uygun görülmemesi durumunda bu
karar kaldırılır.
Kamu İhale Kurulu tarafından, itirazen
şikayet başvurusunun incelenmesi
sonunda;
-İdare tarafından düzeltme yapılması
yoluyla giderilebilecek ve ihale sürecinin
kesintiye uğratılmasına gerek bulunmayan
durumlarda düzeltici işlemlerin
belirlenmesi,
-İhale sürecinin devam etmesine engel
oluşturacak ve düzeltici işlemle giderilemeyecek
bir durumun tespit edilmesi
halinde ihale işlemlerinin iptali,
-İtirazen şikâyet başvurusunun uygun
bulunmadığı,
kararlarından birisi verilir.
“İhale istatistikleri” verilerine göre,
itirazen şikayet veya iddia başvurusu
üzerine Kamu İhale Kurulu tarafından
verilen “uyuşmazlık kararlarının” sayısal
ve oransal dağılımı aşağıda belirtilmiştir.
İdareye yapılan şikayet başvurusu
üzerine idarece alınan kararlara karşı
Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet
başvurusu için öngörülen süreler
tamamlanmadan veya Kuruma yapılan
itirazen şikayet başvurusu üzerine,
Kurul tarafından başvuru sonuçlandırılıp
nihai karar verilene kadar sözleşme
imzalanamaz. Ancak, uygulamada ihale
mevzuatına aykırı olarak, sözleşmenin
imzalandığı durumlar görülmektedir.
Kamu İhale Kurulunun bu konuda verdiği
bir kararı aşağıda belirtilmiştir.
“İncelenen ihalede, başvuru sahibi
firmanın 26.01.2007 tarihinde idareye
şikayet başvurusunda bulunduğu, idarenin
30.01.2007 tarihli yazı ile şikayet
başvurusunu cevaplandırdığı, söz konusu
kararın başvuru sahibine 30.01.2007 tarihinde
tebliğ edildiği, sözleşmenin yukarıda
anılan mevzuat hükümlerine aykırı
olarak Kamu İhale Kurumuna itirazen
şikayet başvurusu için öngörülen 15 günlük
süre beklenmeksizin 31.01.2007 tarihinde
imzalandığı görülmüştür.
Bu nedenle incelenen ihalede, 4734
sayılı Kamu İhale Kanuna aykırı olarak
sözleşme imzalandığı anlaşılmıştır.”
(09.06.2007 tarih ve 26547 sayılı Resmi
Gazete, Karar Tarihi: 22.03.2007, Karar
No: 2007/UH.Z-1083)
Kamu İhale Genel Tebliğinin 2.
Bölüm VII-B maddesinde, Kamu İhale
Kurulu tarafından iptal edilen ihalelerde,
iptal kararı öncesi imzalanan sözleşmelerin
4735 sayılı Kanun ve genel
hükümlere göre tasfiye edilmesi gerektiği
ifade edilmiştir.
3- İdarenin Kusurundan Dolayı
Sözleşmenin İmzalanamaması
4734 sayılı Kanunun 41 ve 42. maddelerinde,
kesinleşen ihale kararının bildirilmesine
ve sözleşmeye davet konularında
uyulması gereken kural ve süreler
belirtilmiştir.
İhale yetkilisi tarafından onaylanarak
kesinleşen ihale kararları, onay tarihini
izleyen en son 3 gün içinde ihale üzerine
bırakılan dahil bütün isteklilere imza
karşılığı tebliğ edilir veya iadeli taahhütlü
mektup ile tebligat adresine postalanmak
suretiyle bildirilir. İhale sonucunun
posta ile bildirilmesi halinde, mektubun
postaya verilmesini takip eden 7. gün
kararın istekliye tebliğ tarihi sayılır.
Teklifi değerlendirmeye alınmayan
veya uygun görülmeyen isteklilerin,
ihale sonucunun tebliğ tarihini izleyen 5
gün içerisinde yazılı talepte bulunmaları
durumunda, idare talep tarihini izleyen
5 gün içinde yazı ile gerekçelerini bildirmek
zorundadır.
Yukarıda belirtilen sürelerin bitimini
izleyen günden itibaren 3 gün içinde
ihale üzerinde kalan istekliye, tebliğ
tarihini izleyen 10 gün içinde kesin
teminatı vermek suretiyle sözleşmeyi
imzalaması hususu imza karşılığı tebliğ
edilir veya iadeli taahhütlü mektup ile
tebligat adresine postalanmak suretiyle
bildirilir. Mektubun postaya verilmesini
takip eden 7. gün kararın istekliye tebliğ
tarihi sayılır.
4734 sayılı Kanunun 45. maddesine
göre; idareler, sözleşme yapılması
hususunda kendilerine düşen görevleri
yapmakla yükümlüdürler. İdarenin kendisine
düşen görevleri yapmaması durumunda
istekli, sözleşmenin imzalanma
süresinin bitiminden itibaren 5 gün
içinde, 10 gün süreli noter ihbarnamesi
ile bildirmek şartıyla taahhüdünden vazgeçebilir.
Bu durumda istekliye geçici
teminatı geri verilir. Ayrıca istekli, teminat
vermek için yapmış olduğu giderleri
belgelendirmek şartıyla istemeye hak
kazanır.
4-İsteklinin Kusurundan Dolayı
Sözleşmenin İmzalanamaması
Uygulama yönetmeliklerinde, mücbir
sebep halleri dışında, ihale üzerinde
kalan isteklinin;
-İhale tarihi itibarıyla 4734 sayılı
Kanunun 10. maddesinin son fıkrasının
(a), (b), (c), (d), (e) ve (g) bentlerinde
sayılan (iflas eden, hakkında tasfiye
kararı verilen, kesinleşmiş sosyal güvenlik
prim borcu ve vergi borcu olan, mesleki
faaliyetinden dolayı hüküm giyen
ve kayıtlı olduğu oda tarafından meslekten
men edilen) durumlarda olmadığına
dair belgeleri vermemesi,
-Kesin teminatı vermemesi,
-Sözleşme imzalamaması,
durumlarında, geçici teminatı gelir
kaydedilerek 4734 sayılı Kanunun 58
inci maddesi gereğince altı aydan az
olmamak üzere bir yıla kadar ihalelere
katılmaktan yasaklama kararı verileceği
belirtilmiştir.
İhale üzerinde kalan isteklinin yukarıda
belirtilen hususları yerine getirmemesi
durumunda, 4734 sayılı Kanunun
44. maddesi hükümlerine göre, ekonomik
açıdan en avantajlı ikinci teklif
fiyatının, ihale yetkilisince uygun görülmesi
kaydıyla, bu teklif sahibi istekliyle
sözleşme imzalanabilir.
Ancak, ihale yetkilisinin onayından
önce idareler ekonomik açıdan en
avantajlı ikinci teklif sahibi isteklinin
de ihalelere katılmaktan yasaklı olup
olmadığını Kamu İhale Kurumundan
teyit ettirerek buna ilişkin belgeyi onaya
eklemek ve istekliden ihale tarihi itibarıyla
4734 sayılı Kanunun 10. maddesinin
son fıkrasının (a), (b), (c), (d), (e)
ve (g) bentlerinde sayılan durumlarda
olmadığına dair belgeleri ve kesin teminatı
vermesini istemek zorundadır.
Ekonomik açıdan en avantajlı ikinci
teklif sahibinin de sözleşmeyi imzalamaması
durumunda, bu teklif sahibinin
de geçici teminatı gelir kaydedilerek
ihale iptal edilir.
5- Teklif Geçerlilik Süresinin
Dolması Nedeniyle Sözleşmenin
İmzalanamaması
4734 sayılı Kamu İhale Kanununun
32. maddesinde, “Tekliflerin geçerlilik
süresi ihale dokümanında belirtilir.
İdarece ihtiyaç duyulması halinde bu
süre, teklif ve sözleşme koşulları değiştirilmemek
ve isteklinin kabulü kaydıyla,
en fazla ihale dokümanında belirtilen
teklif geçerlilik süresi kadar uzatılabilir.”
hükmü yer almaktadır.
Uygulama yönetmelikleri eki tip
idari şartnamelerde, idareler tarafından
tespit edilerek idari şartnamede belirtilen
tekliflerin geçerlilik süresinin en
fazla belirtilen bu süre kadar uzatılabileceği,
idarenin bu talebini isteklinin reddetmesi
halinde, isteklinin geçici teminatının
iade edileceği ifade edilmiştir.
Kamu İhale Genelgesinin 1. bölüm
XIII/M maddesinde, “Kesinleşen ihale
kararı bildirildikten sonra şikayet başvurusunda
bulunulması veya dava açılması
nedeniyle ihale sürecinin uzaması
sonucunda; teklif geçerlilik süresinin
ihale dokümanında öngörülen azami
süre kadar uzatıldığı ve bu sürenin de
dolduğu, buna rağmen sözleşmenin
imzalanamadığı durumlarda; Uygulama
Yönetmeliklerinde yer alan sözleşmenin
imzalanması ile ilgili prosedüre göre,
ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi
veya ekonomik açıdan en avantajlı
ikinci teklif sahibi ile, kabul etmeleri
şartıyla sözleşme imzalanabilir.
Ancak tekliflerin geçerlilik süresinin
dolmuş olması nedeniyle ekonomik açıdan
en avantajlı teklif sahibi veya ekonomik
açıdan en avantajlı ikinci teklif
sahibinin sözleşmeyi imzalama zorunluluğu
bulunmadığından, sözleşmeyi
imzalamayan istekliler hakkında geçici
teminatın irat kaydedilmesine ve yasaklamaya
ilişkin hükümler uygulanmayacaktır.”
denilmiştir.
6- Ön Mali Kontrol Sonucunda
Uygun Görüş Verilmemesi
5018 sayılı Kanuna dayanılarak,
düzenleyici ve denetleyici kurumlar
hariç genel yönetim kapsamındaki kamu
idarelerinde uygulanmak üzere, Maliye
Bakanlığınca hazırlanan, İç Kontrol
ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve
Esaslar 01.01.2006 tarihinde yürürlüğe
girmiştir.
Bu Usul ve Esaslarda; idarelerin,
ihale kanunlarına tâbi olsun veya olmasın,
harcamayı gerektirecek taahhüt
evrakı ve sözleşme tasarılarından tutarı
mal ve hizmet alımları için 1.000.000.-
YTL’ yi, yapım işleri için 2.000.000.-
YTL’ yi aşanların ön mali kontrole tâbi
olacağı belirtilmiştir.
Ön mali kontrole tâbi taahhüt evrakı
ve sözleşme tasarıları, malî hizmetler
birimi tarafından en geç 10 işgünü içinde
kontrol edilerek görüş yazısı düzenlenir.
Malî hizmetler birimi tarafından
yapılan ön mali kontrol sonucunda
düzenlenen görüş yazısında, malî karar
ve işlemin uygun görülüp görülmediği,
uygun görülmemişse nedenleri açıkça
belirtilir. Mevzuatına uygun olarak giderilebilecek
nitelikte eksiklikleri bulunan
malî karar ve işlemlerde, bu eksiklikler
ve nasıl düzeltilebileceği hususları belirtilmek
ve bunların düzeltilmesi kaydıyla
işlemin uygun görüldüğü şeklinde yazılı
görüş düzenlenebilir.
Ön malî kontrol sonucunda verilen
görüşler, danışma ve önleyici nitelikte
olduğundan, malî karar ve işlemlerin
harcama yetkilisi tarafından uygulanmasında
bağlayıcı değildir. Uygun görüş
verilmemesi durumunda, harcama yetkilisi
yapılan ihaleyi iptal edebilir.
I I I – K O N U N U N D A M G A
VERGİSİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
488 sayılı Damga Vergisi Kanununa
ekli (1) sayılı tablonun “I.Akitlerle ilgili
kağıtlar” başlıklı bölümünün A/1. fıkrasında,
belli parayı ihtiva eden sözleşmelerin
binde 7,5 oranında, “II.Kararlar
ve mazbatalar” başlıklı bölümünün 2.
fıkrasında da, ihale kanunlarına tâbi
olan veya olmayan daire ve kurumların
yetkili organlarınca verilen her türlü
ihale kararlarının binde 4,5 oranında
damga vergisine tabi olduğu belirtilmiştir.
Aynı Kanunun 3. maddesinde,
damga vergisinde mükellefin kağıtları
imza edenler olduğu ve resmi dairelerle
kişiler arasındaki işlemlere ait kağıtların
vergisini kişilerin ödeyeceği, 8. maddesinde
de, genel ve katma bütçeli daire
ve idarelerle, il özel idareleri, belediyeler
ve köylerin resmi daire sayılacağı
ifade edilmiştir.
Damga Vergisi Kanununun 7. maddesinde,
“Kağıtlara konulan imzanın
birden fazla olması verginin tekerrürünü
gerektirmez.” denilmiş, 24. maddesinde
de, “Birden fazla kişi tarafından imza
edilen kağıtlara ait vergi ve cezanın
tamamından imza edenler müteselsilen
sorumludurlar. Bunlar arasında vergiden
müstesna olanların bulunması Damga
Vergisinin noksan ödenmesini gerektirmez.”
hükmü yer almıştır.
4734 sayılı Kanunun 40. maddesinde,
ihale kararının ihale yetkilisince onaylanması
halinde geçerli, iptal edilmesi
halinde hükümsüz olacağı belirtilmiş
belirtilmiştir.
Aynı Kanunun 46. maddesinde de,
“Yapılan bütün ihaleler bir sözleşmeye
bağlanır. Sözleşmeler idarece hazırlanır
ve ihale yetkilisi ile yüklenici tarafından
imzalanır. Yüklenicinin ortak girişim
olması halinde, sözleşmeler ortak girişimin
bütün ortakları tarafından imzalanır.
İhale dokümanında aksi belirtilmedikçe
sözleşmelerin notere tescili ve onaylattırılması
zorunlu değildir.” hükmü yer
almıştır.
Buna göre ihale işlemleri dolayısıyla
düzenlenen kağıtlardan, ihale komisyon
kararı ve sözleşmeye ait damga vergisinin,
mükellef olan yükleniciden (üzerine
ihale yapılan ve sözleşme imzalanan
istekli) tahsil edilecektir. İş ortaklığı
veya konsorsiyum olarak iki türlü olan
ortak girişimlerde, ihale komisyon kararı
ve sözleşmeye ait damga vergisinin
ödenmesinden, ortakların hepsi müteselsilen
sorumlu olacaklardır.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun
“vergiyi doğuran olay” başlıklı 19. maddesinde,
vergi alacağının, vergi kanunlarının
vergiyi bağladıkları olayın vukuu
veya hukuki durumun tekemmülü ile
doğacağı belirtilmiştir.
Damga Vergisi Kanununun 1. maddesine
göre, (1) sayılı tabloda belirtilen
ve herhangi bir hususu ispat veya belli
etmek için ibraz edilebilecek nitelikte
olan kağıtların, yazılıp imzalanması
veya imza yerine geçen bir işaret konulması
ile vergiyi doğuran olay meydana
gelmiş olmaktadır.
Damga Vergisi Kanununun 18.
maddesine göre, damga vergisinde asıl
ödeme şekli makbuz karşılığı ödemedir.
Aynı Kanunun 22. maddesinde, makbuz
karşılığı ödemelerde ödeme zamanı
belirtilmiştir. Buna göre;
a) Maliye Bakanlığınca belirlenen
mükellefler, kurum ve kuruluşlar tarafından
bir ay içinde düzenlenen kağıtların
vergisi, ertesi ayın 20. (371 Sıra
No.lu VUK Tebliği uyarınca 23.) günü
akşamına kadar vergi dairesine bir
beyanname ile bildirilir ve 26. günü
akşamına kadar ödenir.
b) (a) bendi dışındaki hallerde,
kâğıdın düzenlendiği tarihi izleyen 15
gün içinde vergi dairesine bir beyanname
ile bildirilir ve aynı süre içinde
ödenir.
43 Seri Nolu Damga Vergisi Kanunu
Genel Tebliğinde, Maliye Bakanlığınca
belirlenen, damga vergisini makbuz
karşılığı ödeyecek kurumlar arasında;
katma bütçeli idareler, il özel idareleri
ve belediyeler, döner sermayeli kuruluşlar,
özerk kuruluşlar, diğer kamu idareleri
sayılmışlardır. Maliye Bakanlığınca
belirlenen bu daire ve kurumlar tarafından
yapılan ihaleler dolayısıyla bir
ay içinde düzenlenen ihale kararı ve
sözleşmelere ait damga vergisinin ertesi
ayın 26. gününe kadar ilgili vergi dairesine
yatırılması gerekmektedir.
Damga Vergisi Kanununun 22.
maddesinin son fıkrasında Maliye
Bakanlığına verilen yetkiye dayanılarak,
44 Seri Nolu Damga Vergisi Kanunu
Genel Tebliğinde, genel bütçeli dairelerle
kişiler arasında imzalanan kağıtlara
ilişkin damga vergisinin ödenme zamanı
belirlenmiştir. Buna göre;
-Genel bütçeli dairelerle kişiler
arasında imzalanan sözleşmelere ait
damga vergisi, kişiler tarafından, sözleşme
düzenlenmeden önce peşin olarak,
makbuz karşılığında ödenecektir.
Sözleşmelerin noterlikte düzenlenmesi
halinde, damga vergisi noterler tarafından
makbuz karşılığı tahsil edilecektir.
-Genel bütçeli daireler tarafından
alınan ihale kararlarına ait damga vergisi,
ihale kararının müteahhide tebliğinden
itibaren 15 gün içerisinde, verginin
mükellefi müteahhitler tarafından, makbuz
karşılığında ödenecektir.
Hangi istekli üzerine hangi gerekçelerle
ihale yapıldığını gösteren ihale
kararını ihale yetkilisinin onaylamasıyla,
sözleşmeyi ise ihale yetkilisi ve yüklenicinin
imzalaması ile damga vergisini
doğuran olay gerçekleşmiş olmakta
ve yukarıda belirtilen süreler içerisinde
ödenmektedir. Sonradan çeşitli nedenlerle
ihale işlemlerinin iptal edilmiş
olması, vergiyi doğuran olayı ortadan
kaldırmayacağı için, ihale yetkilisince
onaylanan ihale kararları ve imzalanan
sözleşmelere ait damga vergisinin iadesi
sözkonusu olmayacaktır.
Bu konu ile ilgili Danıştay kararı ve
Gelir İdaresi Başkanlığının görüşü aşağıda
belirtilmiştir.
“Damga vergisinde, vergiyi doğuran
olay, 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı
Tabloda yer alan ve herhangi bir hususu
ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek
olan kağıtların yazılıp imzalanması
ya da imza yerine geçen bir işaret
konulması anında meydana gelmekte ve
sözü edilen Kanunda gösterilen zamanlarda
ödenmesi gerekmektedir.
Olayda, … İcra Müdürlüğünce
yapılan ihaleye ilişkin olup, tamamı,
488 sayılı Kanunun yukarıda belirtilen
3’ üncü maddesi uyarınca, anılan
İcra Müdürlüğünce, davacı Şirketten
tahsil edilerek, davalı Vergi Dairesi
Başkanlığına yatırılan damga vergisinde
de vergiyi doğuran olay, gerekli prosedürün
tamamlanması ve ihale kararının
ihale makamınca imzalanması ile
tekemmül ettiğinden; ihalenin sonradan,
davacıdan kaynaklanan sebeplerle feshedilmiş
olması, vergiyi doğuran olayı
ortadan kaldırmayacağından, tesis edilen
işlemde hukuka aykırılık görülmemiştir.
Öte yandan, bir belgenin damga vergisine
tabi olabilmesi için, ayrıca bir
hususu ispat ve belli etmek için ibraz
edilebilme niteliğine de sahip bulunması
gerekmekte ise de; ihale kararının
bu niteliği kazanabilmesi; kullanılması,
ibraz edilmesi veya hükmünden yararlanılması
koşuluna bağlı değildir. Bu
nitelik, ihale kararı hukuken tekemmül
ettiği anda, esasen, mevcut olduğundan,
Mahkemenin, ihale feshedildiğinden,
herhangi bir hususu ispat ve belli
etmek için kullanılamayacağı; dolayısıyla,
herhangi bir hukuki değerinin
kalmadığı yolundaki gerekçesine katılmak
mümkün değildir.” (Danıştay 7.
Dairesi, Karar Tarihi: 30.11.2005, Karar
No:2005/3016)
Gelir İdaresi Başkanlığının, 30.05.2006
tarih ve B.07.1.GİB.0.62/6205-622 sayılı
özelgesinde; yapılan ihale ile ilgili olarak
düzenlenen sözleşmeye ait olup ödenen
damga vergisinin, ihalenin Kamu İhale
Kurulu tarafından iptal edilmesi sonucu
iadesinin mümkün olmadığı belirtilmiştir.
İhale mevzuatına göre, ihale üzerinde
kalan isteklinin sözleşme yapılması
hususunda üzerine düşen görevleri yerine
getirmemesi durumunda, idarece ekonomik
açıdan en avantajlı ikinci teklif
sahibi istekliyle sözleşme imzalanabilir.
Burada konumuz açısından önemli
olan husus, ihale kararı damga vergisinin,
ihale üzerinde kalan istekliden mi
yoksa, ekonomik açıdan en avantajlı
ikinci teklif sahibinden mi tahsil edileceğidir.
İhale kararının, ihale yetkilisi
tarafından imzalanması ile vergiyi doğuran
olay meydana gelmiş olacağı için,
ihale kararı damga vergisi, ihale üzerinde
kalan istekliden tahsil edilecektir.
İhale üzerinde kalan isteklinin sözleşmeyi
imzalamaması halinde, ekonomik
açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi
ile sözleşme imzalanabilmesi için,
ihale yetkilisi tarafından imzalanacak
onay belgesi düzenlenmesi zorunludur.
Damga Vergisi Kanununun 2. maddesinde,
vergiye tabi kağıtlar mahiyetinde
olan veya onların yerini alan mektup ve
şerhlerin de damga vergisine tabi olacağı
belirtildiğinden, ihale yetkilisi tarafından
imzalanan bu onay belgesi yeni
bir ihale kararı olarak değerlendirilerek,
ekonomik açıdan en avantajlı ikinci
teklif sahibinden de ayrıca, yeni ihale
bedeli üzerinden ihale kararı damga vergisinin
tahsil edilmesi gerekecektir.
İdare tarafından; ihale saatinden önce
ihalenin iptal edilmesi, bütün tekliflerin
reddedilerek ihalenin iptal edilmesi ve
ihale yetkilisinin ihaleyi onaylamayarak
iptal etmesi hallerinde henüz ihale
komisyon kararı onaylanmamış olacağı
için damga vergisini doğuran olay gerçekleşmemiş
olacaktır.
İhale mevzuatına göre; ihale üzerinde
kalan isteklinin kusurundan dolayı
sözleşmenin imzalanamaması durumunda
isteklinin geçici teminatının gelir
kaydedilmesi ve ihalelerden yasaklama
kararı verilmesi gerekir. İhaleye katılamayacak
olanların biri üzerine ihale
yapılmış olması nedeniyle ihalenin idare
tarafından iptal edilmesi halinde de,
bunlara ait teminat gelir kaydedilecektir.
Ancak, şikayet üzerine idare tarafından
veya itirazen şikayet üzerine Kamu
İhale Kurulu tarafından ihalenin iptal
edilmesi ve idarenin kusurundan dolayı
veya teklif geçerlilik süresinin dolması
nedeniyle sözleşmenin imzalanamaması
halinde istekliler için herhangi bir yaptırım
öngörülmemiştir. Hatta, idarenin
kusurundan dolayı sözleşmenin imzalanamaması
halinde isteklinin, teminat
vermek için yapmış olduğu giderleri
belgelendirmek şartıyla istemeye hak
kazanacağı ifade edilmiştir.
İhale mevzuatının istekli hakkında
herhangi bir yaptırım öngörmediği ve
isteklinin kusurundan kaynaklanmayan
ihale iptallerine ilişkin damga vergisinin
iade edilmesinin uygun olacağı
düşünülmektedir. Ancak, ihaleye ilişkin
sözleşme imzalandıktan sonra, Kamu
İhale Kurulu tarafından ihalenin iptal
edilmesi durumunda, sözleşmenin genel
hükümlere göre tasfiye edilmesi gerekecektir.
Bu durumda ise, düzenlenen
ihale kararı ve sözleşme hükümlerinden
yararlanılmış olacağı için, bu kağıtlara
ilişkin damga vergisinin isteklilere iade
edilmesi uygun olmayacaktır.
Bu nedenle, 4734 sayılı Kanuna göre
yapılan ihalelerde; şikayet üzerine idare
tarafından ihalenin iptal edilmesi, itirazen
şikayet üzerine Kamu İhale Kurulu
tarafından ihalenin iptal edilmesi (iptal
kararı öncesinde sözleşmesi imzalanmış
ihaleler hariç) ve idarenin kusurundan
dolayı veya teklif geçerlilik süresinin
dolması nedeniyle sözleşmenin imzalanamaması
hallerinde, sözkonusu ihalelere
ilişkin ihale kararı damga vergisinin
isteklilere iade edilmesinin uygun
olacağı düşünülmektedir. Aynı şekilde,
5018 sayılı Kanun gereğince, ön mali
kontrole tabi tutulan taahhüt evrakı ve
sözleşme tasarıları hakkında mali hizmetler
birimince uygun görüş verilmemesi
üzerine harcama yetkilisi tarafından
iptal edilen ihalelere ilişkin, ihale
kararı damga vergisinin de isteklilere
iade edilmesi uygun olacaktır.
IV- SONUÇ
1- Damga Vergisi Kanununa göre,
herhangi bir hususu ispat veya belli
etmek için ibraz edilebilecek nitelikte
olan kağıtların, yazılıp imzalanması ile
vergiyi doğuran olay meydana gelmiş
olmaktadır. İhale işlemleri dolayısıyla
düzenlenen ihale kararını ihale yetkilisinin
onaylamasıyla, sözleşmeyi ise ihale
yetkilisi ve yüklenicinin imzalamasıyla
damga vergisini doğuran olay gerçekleşmiş
olmakta ve Kanunda belirtilen süreler
içerisinde ödenmektedir. Sonradan
çeşitli nedenlerle ihale işlemlerinin iptal
edilmiş olması, vergiyi doğuran olayı
ortadan kaldırmayacağı için, ihale kararı
ve sözleşmeye ait damga vergisinin
iadesi sözkonusu olmayacaktır.
2-İhale üzerinde kalan isteklinin
sözleşme yapılması hususunda üzerine
düşen görevleri yerine getirmemesi
durumunda, ekonomik açıdan en avantajlı
ikinci teklif sahibi istekliyle sözleşme
imzalanabilmesi için, ihale yetkilisi
tarafından imzalanacak onay belgesi
düzenlenmesi zorunludur. İhale yetkilisi
tarafından imzalanan bu onay belgesi
yeni bir ihale kararı olarak değerlendirilerek,
ekonomik açıdan en avantajlı
ikinci teklif sahibinden de ayrıca,
yeni ihale bedeli üzerinden ihale kararı
damga vergisinin tahsil edilmesi gerekecektir.
Bu durumda aynı ihale için; hem
ihale üzerinde kalan istekliden, hem de
ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif
sahibinden ihale kararı damga vergisi
tahsil edilmiş olacaktır.
3-5018 sayılı Kanunun yürürlüğe
girmesi ile birlikte; taahhüt ve sözleşme
tasarılarının Maliye Bakanlığınca vize
edilmesi işlemi ile sözleşmelerle her
türlü bağıtların Sayıştaya tescil ettirilmesi
işlemi uygulaması sona ermiştir.
D o l a y ı s ı y l a , D a m g a Ve rg i s i
Kanununa ekli (1) sayılı tablonun “II.
Kararlar ve mazbatalar” başlıklı bölümünün
2. fıkrasında yer alan, “Maliye
Bakanlığının veya Sayıştayın vizesine
tabi ihale kararlarının vize edilmemesi
durumunda bu karara ilişkin vergi red
ve iade olunur.” hükmünün uygulama
alanı kalmamıştır.
Bu madde hükmünün; ön mali kontrol
sonucunda uygun görüş verilmemesi
üzerine harcama yetkilisince ihalenin
iptal edilmesi halinde ve 4734 sayılı
Kanuna göre yapılan ihalelerde; şikayet
üzerine idare tarafından ihalenin iptal
edilmesi, itirazen şikayet üzerine Kamu
İhale Kurulu tarafından ihalenin iptal
edilmesi (iptal kararı öncesinde sözleşmesi
imzalanmış ihaleler hariç) ve
idarenin kusurundan dolayı veya teklif
geçerlilik süresinin dolması nedeniyle
sözleşmenin imzalanamaması hallerinde,
sözkonusu ihalelere ilişkin ihale
kararı damga vergisinin isteklilere iade
edilmesini sağlayacak şekilde değiştirilmesinin
uygun olacağı düşünülmektedir.
admin2020 Yılı Harcırah Hesaplama Yöntemi 2020 yılında harcırah hesaplama yöntemini aşağıda gösterilmiştir…. 2020 Yılı Yol Harcırah Hesaplama İnceleme Teftiş Harcırahı.. 2020 Yılı harcırah rakamları her yıl olduğu gibi bu yılda…
adminDeğerli okurlar her sene tatil zamanda hangi tatil beldesine gitsek diye düşünüp dururuz…. Bodrum mu, Kuşadası mı? Marmaris mi? Biz de bu soruya cevap arayanlara yardımcı olmak için bir…
