Kamunun Finans Haberleri Merkezi
Kamunun Finans Haberleri Merkezi
admin
İl Özel İdaresine Bağlı İşletmelerin Sayıştay Denetimine Tabi Olması Gerekir mi?
Karar No : 4764/1
KONU
………. İl Özel İdaresine bağlı Eski Çeltek Kömür Madeni İşletmesinin ve bu mahiyetteki diğer işletmelerin Sayıştay denetimine tabi olup olmadıkları ve eğer Sayıştay denetimine tabi iseler, bu işletmelere ait hesapların, bağlı bulundukları il özel idarelerin saymanlık hesapları meyanında incelenmelerinin mümkün bulunup bulunmadığı hususlarındaki tereddüt,
KONU İLE İLGİLİ MEVZUAT
Anayasanın;
127, 160’ıncı maddeleri,
832 sayılı Sayıştay Kanununun;
Değişik 28’inci maddesi,
46’ncı maddesi,
Geçici 8’inci maddesi,
2514 sayılı Divan-ı Muhasebat Kanununun;
68’inci maddesi,
3360 sayılı Kanunla değişik İl Özel İdaresi Kanunu’nun;
75’inci maddesi,
78’inci maddesi,
80’inci maddesi,
82’nci maddesi,
84’üncü maddesi,
23 Sayılı Sermayesinin Tamamı Devlet Tarafından Verilmek Suretiyle Kurulan İktisadi Teşekküllerin Teşkilatı ile İdare ve Murakebeleri Hakkındaki 3460 sayılı Kanuna Ek Geçici Kanunun Değişik 10 uncu maddesi,
2929 sayılı İktisadi Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları Hakkında Kanun’un;
63’üncü maddesi,
Geçici 2’nci maddesi,
233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin;
58’inci maddesi;
63’üncü maddesi,
Geçici 1’inci maddesi,
İNCELEME
Konu ile ilgili mevzuat ve bu husustaki Daire Kararı incelenerek gereği görüşüldü:
832 sayılı Kanunun geçici 8’inci maddesinde, il özel idareleriyle belediyelerin mali işlemlerinin denetlenmesine dair kanun yürürlüğe girinceye kadar 2514 sayılı Divan-ı Muhasebat Kanunu ve bu kanuna ek kanunların il özel idareleri ve belediyelere ait hükümlerinin yürürlükte kalacağı belirtilmiş; 2514 sayılı Kanunun 68’inci maddesinde ise, il özel idareleri ve belediyelerin sayman hesaplarıyla kesin hesaplarının ikinci derecede Sayıştay’ın inceleme ve yargılamasına tabi olduğu hükme bağlanmıştır.
…… İl Özel İdaresinin mülkiyetinde bulunan Eski Çeltek Kömür Madeni İşletmesinin, anılan hükümler çerçevesinde Sayıştay denetimine tabi olup olmadığını tespit etmeden önce konuya ilişkin diğer mevzuat hükümlerini incelemek yerinde olacaktır.
23 sayılı Kanunun 10’uncu maddesinde, mahalli idarelere ait iktisadi teşebbüslerin denetlenmesinin bu idarelerin kendi organları tarafından yapılacağı hükme bağlanmış ve 2929 sayılı Kanunun 63’üncü maddesinde, il özel idareleri ve belediyelerin sermayelerinin yarısından fazlasına tek başına veya birlikte sahip oldukları iktisadi teşebbüslerini bu Kanun hükümlerine tabi olmadığı belirtilmiştir.
Halen yürürlükte bulunan 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 2’nci maddesinde “Kamu İktisadi Teşebbüsü”, “İktisadi devlet teşekkülü”, “Kamu İktisadi Kuruluşu”, “Müessese”, “Bağlı Ortaklık” ve “İştirak” kavramları tanımlanmış; 39’uncu maddesinde teşebbüsler, müesseseler ve bağlı ortaklıkların Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulunun mali, idari ve teknik yönden sürekli denetimine tabi olduğu hükme bağlanmış; 58’inci maddesinde de il özel idareleri ve belediyelerin, sermayelerinin yarısından fazlasına tek başına veya birlikte sahip oldukları iktisadi teşebbüslerin, bu Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine tabi olmadığı belirtilmiştir. Yine aynı Kanun Hükmünde Kararnamenin 63’üncü maddesiyle 2929 sayılı kanun yürürlükten kaldırılmış ve geçici 1’inci maddesiyle de, 3460 ve 23 sayılı kanunlara tabi olanlar ile bu Kanun Hükmünde Kararnamenin kapsamı dışında kalan teşebbüsler ve kurumların, kuruluş ve işleyişleriyle ilgili yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar, kendi mevzuatlarına göre idare olunmaları esası getirilmiştir.
Bu hükümler karşısında, il özel idareleri ve belediyelere bağlı iktisadi teşebbüslerin yüksek denetleme Kurulunun denetim alanı dışında olduğu ve 3460 ve 23 sayılı kanunlara hayatiyet veren 2929 sayılı Kanunun yürürlükten kaldırılmış olması sebebiyle, bunların kendi organları tarafından denetlenmesi esasının da uygulama alanının kalmadığı anlaşılmaktadır.
Hal böyle olunca, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin geçici 1’inci maddesinde yer alan “…… kendi mevzuatına göre idare olunurlar.” ifadesinin, il özel idareleri ve belediyelere bağlı iktisadi teşebbüslerin Sayıştay’ca denetlenmesi zaruretini ortaya çıkardığını kabul etmek gerekmektedir. Zira mahalli idarelerin denetimi esas itibariyle 832 sayılı Kanunun geçici 8’inci maddesinin atıfta bulunduğu 2514 sayılı Kanunun 68’inci maddesinde düzenlenmiş olup, ayrı bir tüzel kişiliği bulunmayan ve herhangi bir kanun hükmüyle farklı bir denetime tabi tutulmamış olan iktisadi teşebbüslerin de, bağlı oldukları mahalli idareler için 2514 sayılı Kanunda öngörülen bu denetim düzeni içinde mütalaa edilmeleri gerektiği açıktır.
832 sayılı Kanunun “Sayıştay’ın görevleri” başlıklı 28’inci maddesinde, mahalli idarelerle bunlara bağlı kurum ve teşebbüslerin yer almamış olmasını da, bu husustaki Sayıştay denetimine engel kabul etmek mümkün değildir. Zira Kanun Koyucu, mahalli idarelerin maliye işlerinin kanunla düzenlenmesini öngören Anayasa hükmü karşısında, bunların denetiminin Sayıştay Kanununun asıl maddeleri içinde değil, geçici bir maddeyle düzenlenmesini uygun görmüştür. İl özel idareleriyle belediyelerin mali işlemlerinin denetlenmesine dair kanun yürürlüğe girinceye kadar, evvelce uygulanan denetim sisteminin devamına imkan sağlayan bu geçici düzenleme içinde mahalli idarelere bağlı kurum ve teşebbüslerin ayrıca zikredilmemiş olması da, bunların denetim dışı bırakılmaları amacına yönelik olmayıp, bağlı bulundukları idareler meyanında mütalaa edilmelerinden kaynaklanmaktadır. Aksi yorum, yukarıda açıklanan mer’i mevzuat hükümlerine uygun düşmeyeceği gibi bu hususta bir denetim boşluğunun mevcudiyetini kabul etmek anlamına da gelecektir.
Diğer taraftan, 3360 sayılı Kanunla değişik İl Özel İdaresi Kanununun 78’inci maddesinde, “Vilayete ait bilcümle emlak ve akar ve emvalin idaresinin, vilayete ait mahalli hizmetlerden olduğu belirtilmiş ve aynı Kanunun 80’inci maddesinde de, “Her çeşit teşebbüs ve faaliyetler karşılığında sağlanacak gelirler” ile “Taşınır ve taşınmaz malların kira, satış ve başka surette değerlendirilmesinden doğacak gelirler” il özel idaresinin gelirleri arasında sayılmıştır.
Eski Çeltek Kömür Madeni İşletmesi de, …… İl Özel İdaresine ait bir taşınmaz olup, İl Özel İdaresi Kanununun yukarıda bahsi geçen 78 ve 80’inci maddeleri uyarınca işletilmektedir. Ayrı bir tüzel kişiliğe sahip olmayan bu işletmenin yönetimi, …… İl Daimi Encümeninin 24.1.1984 tarih ve 68 sayılı kararıyla kabul edilen “Eski Çeltek Kömür Madeni İşletmesi Teşkilatlanma, Görev, Yetki, Sorumluluk Yönetmeliği” hükümleri çerçevesinde yürütülmektedir. Yönetmelikte, İl Özel İdare Müdürlüğünün teklifi ve Valinin onayı ile atanan İşletme Müdürünün, İşletmenin genel idaresiyle ilgili işlerden, Valiye ve İl Özel İdare Müdürüne karşı sorumlu olduğu ifade edilmiş ve işletmenin İl Özel İdaresi Kanunu ile İl Özel İdareleri Muhasebe Talimatnamesine bağlı olarak çalışılacağı, işlemlerinde 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ile diğer mali kanunların uygulanacağı belirtildikten sonra, ticari niteliğinin bulunması ve Kurumlar Vergisine tabi olması dolayısıyla İşletmede ayrıca Ticaret ve Vergi Kanunlarının öngördüğü defterlerin de tutulması icabettiğine işaret edilmiş bulunmaktadır. Bu hukuki yapı ve yönetim şekli dikkate alındığında da, söz konusu işletmeye ait hesapların ayrıca değil, …… İl Özel İdaresi Saymanlık hesabı içinde Sayıştay’a verilmesi gerekeceği sonucuna varılmıştır.
Açıklanan durum karşısında, …… İl Özel İdaresine bağlı eski Çeltek Kömür Madeni İşletmesi ile buna mümasil işletmelerin, 832 sayılı Kanunun geçici 8’inci maddesiyle atıfta bulunulan 2514 sayılı Kanunun 68’inci maddesi uyarınca Sayıştay denetimine tabi olması ve hesaplarının da, bağlı bulundukları il özel idarelerinin saymanlık hesapları içinde Sayıştay’a verilmesi gerekmektedir.
SONUÇ
…… İl Özel İdaresinin mülkiyetinde bulunan ve ayrı birtüzel kişiliğe sahip olmayan Eski Çeltek Kömür Madeni İşletmesi ile bu mahiyetteki diğer işletmelerin, 832 sayılı Kanunun geçici 8’inci maddesiyle atıfta bulunulan 2514 sayılı Kanunun 68’inci maddesi kapsamında mütalaa edilerek, bu maddede il özel idareleri için öngörülen usul çerçevesinde Sayıştay denetimine tabi tutulması ve sözkonusu işletmelere ait hesapların, bağlı bulundukları il özel idarelerinin saymanlık hesapları içinde Sayıştay’a verilmesi gerektiğine çoğunlukla karar verildi.
adminORTA VADELİ PROGRAM NEDİR? Orta vadeli program (OVP) ile temel düzenlemeler 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanununun aşağıda gösterilen maddelerinde düzenlenmiştir. “Bakanlar Madde 10- Bakanlar,…
adminMEMURLARIN MALİ SORUMLULUĞUNUN 5018 SAYILI KANUN AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ I-GİRİŞ İdare hukuku, devletin yönetim olgusunun ortaya çıkardığı bir hukuk dalıdır. Yönetim ergenin mevzuata uygun olarak yerine getirilmesi gerekir. Yönetim; yetki,…
