Kamunun Finans Haberleri Merkezi
Kamunun Finans Haberleri Merkezi
admin
HİZMET KUSURU SAYILAN HALLER
Hizmet kusurundan söz edebilmek için aşağıda ayrıntılı olarak bahsedeceğimiz üç halden birisinin bulunması gerekmektedir. Bunlar :
a)- hizmetin kötü işlemesi
b)-hizmetin geç işlemesi
c)- Hizmetin hiç işlememesi olarak sınıflandırılmaktadır.
Ancak bu sınıflandırma arasında kesin hatlarla ayrılmış bir çizgi mevcut değildir. Bu tasnif mutlak değildir. Kaldı ki bazı olaylarda her iki durumda birlikte olabilir.
a-)HİZMETİN KÖTÜ İŞLEMESİ
Hizmetin kötü işlemesinden idare sorumludur. Hizmetin kötü işlemesi idari faaliyetin uygunsuz,gereği gibi yapılmaması demektir. Bu hizmet kusuru en eski hizmet kusuru türüdür. Ancak hemen belirtmek gerekir ki bu kusurun sınırlarını belirlemek sanıldığı kadar kolay değildir. Kusuru tesbit edebilmek için olayın ve hizmetin niteliği idarenin sahip olduğu imkanlar,araçlar zaman ve yer şartları dikkate alınmalıdır. Bu konuda hizmet kusuru sayılan haller:idarenin ehil personel çalıştırmaması, personelin eğitimsiz olması,hizmet personeli üzerindeki kontrol ve denetimin yetersiz olması gibi haller hizmetin kötü işlemesine örnek olarak verilebilir. Bu konuya ilişkin Danıştay ve A.Y.İ.M. kararlarını kısa, kısa örnek olarak verelim:
‘Dolu olarak bakıma çıkarılan bir tabancanın patlaması nedeniyle meydana gelen olayda,görevli er ile birlikte silah bakım işini ve bu konudaki talimat ve emirlere aykırı olarak yürüten idarenin hizmet kusuru vardır.'(12.D.19.11.1968. 1966/2516- 1968/2133. Sayılı kararı)
‘Elektrik trafosunun temizliği sırasında görevli erin elektriğe kapılarak ölmesi halinde hizmet kusuru vardır.(A.Y.İ.M. 2.D. 5.6.1995.1995/114)
‘Akıl hastası nöbetçi amir üsteğmenin sebepsiz yere açtığı ateş sonucu nöbetçi astsubayın ölmesinde idarenin böyle bir şahsı görevden alması gerekirken devam etmesi idarenin açık hizmet kusuru vardır.(1994/1750 sayılı kararı)
‘Danıştay kararı üzerine ilgiliye iadesi gereken vergilerin ,idarece ilgili belgelerin imhası nedeni ile iade edilmemesi halinde hizmet kusuru vardır.(7.D.29.1.1968. 1967/940- 1968/154. Sayılı kararı)
‘Sulama kanallarına fazladan su verilmek suretiyle kanalların patlaması sonucu oluşan taşkındaki zarar'(12.D.9.3.1971.tarih ve1971/573 sayılı karar.)
‘Yol yapımı sırasında yapı yerinden çıkan malzemelerin dere yatağına atılması sonucu dere yatağının taşarak özel şahıslara ait tarlaları basması’.(11.11.1971.tarih ve1971/2573 sayılı karar)
‘Hizmet aracının şoför olmayan kişiye kullandırılması neticesi meydana gelen kaza ve zarar'(12.D.4.7.1970. tarih ve 1970/1492 karar.)
‘Patlayıcı etkisi giderilmeden herkesin gelip geçtiği yere bırakılan mayının patlaması'(12.D.29.3.1968.tarih ve 1968/735 sayılı karar.)
‘Komutanlık emri ile lise binasının boyanması işinde çalışan erin merdivenden düşerek sakatlanması olayında gerekli önlemleri almayan idarenin hizmet kusuru vardır.'(A.Y.İ.M. 2.D. 1984/233 sayı ve 5.12.1984.)
‘Hekim hatası ve yanlış tedavi nedeniyle meydana gelen sakatlanmada idarenin hizmet kusuru vardır.(A.Y.İ.M.2.D. 30.12.1985. tarih ve1985/225 sayılı karar)
b-) HİZMETİN GEÇ İŞLEMESİ
Kamu hizmetlerinin yürütülmesindeki normal sayılmayacak gecikmeler hizmet kusuru teşkil etmektedir. Bu diğer hizmet kusurları gibi her olayın genel akışına göre tayin ve tesbit edilmelidir. Kamu hizmetinin idare tarafından düzenli, mevzuata uygun ve mümkün olduğu kadar çabuk olması gerekmektedir.”İdare kamu hizmetlerini yürütürken tedbirli ve müteyakkız olmalıdır.” Bu konuya ilişkin birkaç yüksek mahkeme kararı sunuyoruz.
‘Ateş ve lökosit miktarına göre derhal ameliyat edilmesi gereken hastanın ilgisizlik yüzünden ameliyatının gecikmesi neticesi apandisit patlaması sonucu ölümünde hizmet kusuru vardır’ (12.D.25.12.1968.tarih ve1968/2468 sayılı karar)
‘davacıya ait emeklilik muamelesinin müspet veya menfi bir şekilde hizmetin icap ettiği basiret ve süratte sonuçlandırılmadığı takdirde doğan zararda hizmet kusuru vardır.
c-)HİZMETİN HİÇ İŞLEMEMESİ
Hizmetin hiç işlememesi de hizmet kusuru olarak kabul edilmektedir. İdare kamu hizmetlerini yürütebilmek için çeşitli imkanlarla donatılmıştır. İdare yüklenmiş olduğu kamu hizmetini yerine getirebilecek imkanlara sahip olup ta yüklenmiş olduğu kamu hizmetini yerine getirmemişse ve bundan dolayı bir zarar doğmuşsa idarenin hizmet kusurunun varlığından söz edilir.
Hukuk kuralları belli olaylar karşısında idareye belli bir faaliyette bulunma yükümlülüğü yükler. Bu halde idarenin bağlı yetkisinden söz edilir. Bazı olaylarda idarenin hareket serbestisi vardır. Bu tür durumlarda idarenin harekete geçip geçmemekte veya hareket şeklinde takdir yetkisini kullanmasının sonucunda sorumluluğunun doğup doğmadığı hususunun tesbiti hakimin takdirine bağlıdır.
İdare, yürüttüğü hizmetini ancak yukarıda belirttiğimiz imkanlar dahilinde yerine getirebilir. İmkanları olmayan idarenin hareketsizliği her zaman hizmet kusuru teşkil etmemektedir. Nitekim, AY.m.65 ” Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda anayasa ile belirlenmiş görevlerini ekonomik istikranın korunmasını gözeterek mali kaynakların yeterliliği ölçüsünde yerine getirir “.
Kanımca, sosyal ve ekonomik alanda hizmetin işlememesi idarenin mali ve teknik imkanlarıyla sınırlı tutulsa bile mülkiyet, can güvenliği ve diğer temel hak ve hürriyetler konusunda hizmetin yerine getirilmemesinde idarenin hizmet kusurunun varlığından söz edilmesi gerekmektedir.
Bu konuya ilişkin yüksek mahkeme kararlarını örnek olarak aşağıda sunuyoruz :
‘Bakımsızlık yüzünden dolan boşaltma kanalının yağan yağmurlar nedeniyle taşması sonucu meydana gelen zararda hizmet kusuru vardır.(12.D.16.1.1969. 1969/44 sayılı karar)’
‘ Heyelan bölgesinden ve dere yatağına yakın yerden geçen karayolunun şiddetli yağmurlar sırasında denetime tabi tutulmaması nedeniyle meydana gelen zararda hizmet kusuru vardır’.(12.D.3.2.1972.tarih ve 1973/307 sayılı karar)
‘Zehirli haşaratın bol olduğu yörede bu tür olayların sık olacağı düşünülerek gerekli ilaç personelin her an hastahanede hazır bulundurulmaması neticesinde meydana gelen zararda hizmet kusuru vardır.'(12.D. 20.5.1970.tarih ve 1970/1087)
‘Penisilin iğnesi yapılmadan önce penisilin testi yapılması gerekirken yapılmaması sonucu meydana gelen ölüm olayında hizmet kusuru vardır.'(A.Y.İ.M. 10.4.1987 Tarih ve 1987/167 sayılı kararı)
‘Mevsimin kış olmasına rağmen kar ve buzların temizlenmeyerek merdivenden erin kayarak düşüp ölmesi olayında olayın da hizmet kusuru vardır.'(A.Y.İ.M.27.1.1976.tarih ve 1976/152 karar sayılı ilam)
D-HİZMET KUSURUNDA İDARENİN SORUMLULUĞUNUN TESBİTİ VE SINIRLANDIRILMASI
Yukarıda anlatılanların ışığında anlaşılacağı üzere hizmet kusuru kavramının uygulanabilmesi için bazı şartların gerektiği açıktır. Buna göre idarenin yaptığı her eylemden sorumlu tutulması , idare ajanlarının korkak ve çekingen davranmasına sebebiyet vereceği gibi idarenin mali yönden güçsüzlüğe düşmesine sebebiyet verebilir. Bu nedenle sorumluluğu gerektirecek kusur oranının ve derecesinin tesbiti ve mahiyeti önem taşımaktadır.
Hizmet kusuru nedeniyle idarenin sorumlu tutulması aşağıdaki gibi sınırlandırılmıştır. Bunlar ;hizmetin sosyal önemi,hizmetin yürütülmesindeki güçlük,idarenin sahip olduğu teknik ve mali imkanlar,zaman ve yer şartları,zarar görenin hizmet karşısındaki durumu,zararın ihtimal derecesi ve hizmete ilişkin yazılı hukuk kurallarının varlığıdır.
Sosyal önemi büyük ve yürütülmesi zor olan kamu hizmetlerindeki her aksaklık hizmet kusuru olarak görülmemektedir. Ancak Danıştay ve A.Y.İ.M. bu tür tazminat taleplerini kusursuz sorumluluk ilkelerine değerlendirebilmektedir.
Yine sınırlandırıcı bir unsurda idarenin sahip olduğu teknik mali ve personel imkanlarıdır.
Zaman unsuru ise idarenin kamu hizmeti yaparken bu zaman dilimi içindeki ülkenin sosyo -ekonomik şartları ve diğer unsurların değerlendirilmesi gerekir. Bazı devrelerde idare olağan sayılmayacak yükümlülükler altına girdiğinden (savaş,isyan,büyük halk hareketleri ,tabi afetler… gibi olaylarda) su gibi durumlarında hizmet kusuru kavramı dar yorumlanmalıdır.
Yer unsuru ise bazı yerlerde kamu hizmetinin yürütülmesi daha kolay bazı yerlerde daha zordur.
Zarar görenin hizmet karşısındaki durumu ise kamu hizmetini diğer vatandaşlara göre daha doğrudan faydalanan muhatabın bir dereceye kadar zararının hoş görülmesidir. Dolayısıyla kamu hizmetinden doğrudan yararlanan ile 3. Kişilerin durumunun ayrı mütalâa edilmesi gerekmektedir.
İdarenin sorumluluğunun tesbitinde önceden tesbit edilmiş idarenin hareket tarzını gösterir yazılı kuralların bulunması sorumluluğun tesbitini kolaylaştırmaktadır.
kaynak:http://www.turkhukuksitesi.com/makale_30.htm
adminKatma Bütçeler: Türkiye’de katma bütçe uygulaması genel muhasebe kanununda bütçenin genellik ilkesinin bir istinası olarak yer almıştır. Yasa katma bütçeleri , giderleri özel gelirleri ile karşılanan ve genel bütçe dışında …
adminİL ÖZEL İDARELERİNE VE BELEDİYELERE GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİNDEN PAY VERİLMESİ I-GİRİŞ Son yıllarda belediyecilik anlayışındaki gelişmeler, büyük şehirlerde yaşanan nüfus artışı nedeniyle belediye hizmetleri nitelik olarak gelişmeye başlamıştır. Bu…
