Hazine Taşınmazlarının Yerel Yönetimlere Bedelsiz Devri

• admin
• MALİYE MEVZUATI, Milli Emlak Mevzuatı
• Nisan 30, 2023
• 1 Comments

HAZİNE TAŞINMAZLARININ YEREL YÖNETİMLERE BEDELSİZ DEVRİ
1- GİRİŞ
Uygulamada Hazine taşınmazlarının mülkiyetinin, dağıtım veya tasarruf hakkının ihale usulüne tabi olmadan, kamu tüzel kişileri ile gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine bir kanun hükmüne dayanılarak bedelli veya bedelsiz verilmesi işlemi “devir” olarak adlandırılmaktadır.
Yürürlükteki pek çok Kanunda devir konusunda düzenlemeler mevcuttur. Bu çalışmamızda; Hazine taşınmazlarının belediye, özel idare ve köy tüzel kişiliklerine bedelsiz devrine olanak sağlayan başlıca yasal düzenlemelerden bahsedilecektir.
2- KONUYLA İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER
2.1- 442 Sayılı Kanun
442 sayılı “Köy Kanunu”nun 27.5.2004 tarih ve 5178 sayılı Kanun ile değişik ek 12. maddesi uyarınca; köy yerleşme planında konut alanı ve köy genel ihtiyaçlarına ayrılan yerler, Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan seyrangah, yol ve panayır yerleri gibi alanlar ve Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemiş taşınmazlardan, 4342 sayılı Mera Kanununun 5. maddesi hükümleri uyarınca incelenmesine müteakip mera, yaylak ve kışlak ile otlak ve çayır olarak yararlanılamayacağı anlaşılan yerler köy yerleşme planının onayı ile bu vasıflarını kendiliğinden kaybeder. Ancak bu madde kapsamında Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemiş taşınmazların devri Maliye Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle yapılır ve valilikçe köy tüzel kişiliği adına tescil edilir.
Kanunun ek 13. maddesine göre köy tüzel kişiliği adına tescil edilen parseller 2000 metrekareyi geçmemek üzere, köyde ikamet eden ve köy nüfusuna kayıtlı olup evi bulunmayan ihtiyaç sahiplerine ihtiyar heyeti kararı ile rayiç bedel üzerinden satılır.
2.2- 927 Sayılı Kanun
17.6.1942 tarih ve 4268 sayılı Kanunun 24.5.1957 tarih ve 6977 sayılı Kanunla değişik 2. maddesi iken, 1.2.1989 tarih ve 3520 sayılı Kanunla 10.6.1926 tarih ve 927 sayılı “Sıcak ve Soğuk Maden Sularının İstismarı İle Kaplıcalar Tesisatı Hakkında Kanun”a eklenen ek 5. maddeye göre; içme ve yıkanmaya mahsus olup halen keşfedilmiş veya henüz keşfedilmemiş şifalı sıcak ve soğuk maden sularının rüsum ve temettü hisseleri il özel idarelerine aittir. Özel idareler, bu suları doğrudan doğruya işletebilecekleri gibi isteklilerine işletme ruhsatnamesi vermek suretiyle ihale de edebilirler. Özel idarelerce işletilmeyen ve ihale edilmeyenlerin rüsum ve temettü hisseleri valilikçe belediye ve köylere devredilebilir.
Belediye ve köyler, işletilmesi kendilerine verilen bu suların mülkiyetini gerçek veya tüzel kişilere devir ve temlik edemezler.
2.3- 2510 Sayılı Kanun
14.06.1934 tarih ve 2510 sayılı “İskan Kanunu”nun 19. maddesine göre; yeniden kurulan veya canlandırılan köylere, orta malı olarak mevcut nüfusun ortak ihtiyaçlarına yetecek okul, cami, köy odası, karakol, pazar yeri, harman yeri, mezarlık yeri, otlak, suvat ve Orman Kanunu hükümleri içinde baltalık ve başka ortak ihtiyaçlar için gereken yerler bedelsiz olarak verilir.
2.4- 3573 Sayılı Kanun
Yabani zeytinliklerin ıslahı ve aşılattırılması ile ilgili olarak 26.1.1939 tarih ve 3573 sayılı “Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun” çıkartılmıştır. 9.7.1956 tarih ve 6777 sayılı Kanunla antep fıstığı ve harnupların aşılanması konuları da 3573 sayılı Kanun kapsamına alınmıştır.
Kanunun 8. maddesine göre Devlet tarafından, aşılama yapmak ve 20 hektarı geçmemek üzere; gerçek kişilere, köy tüzel kişiliklerine ve şirketlere yer verilebilir.
Kendilerine arazi verilenler beş yıllık süre sonunda temizleme, aşılama, dikim ve bakım işlerini gereği gibi yerine getirdikleri takdirde taşınmaz adlarına tescil olunur.
2.5- 5516 Sayılı Kanun
18.1.1950 tarih ve 5516 sayılı “Bataklıkların Kurutulması ve Bundan Elde Edilecek Topraklar Hakkında Kanun” un 18.6.1952 tarih ve 5963 sayılı Kanun ile değişik 1. maddesine göre; belediye hudutları dışında olup Devletin hüküm ve tasarrufu altında sahipsiz bulunan bataklık ve bataklık mahiyetinde göl ve su birikintileri her hangi bir suretle kurutulduğu takdirde, bu kurutmadan hâsıl olan araziler Kanun hükümlerine göre kurutanlar adına tescil edilir.
Kanunun 2. maddesine göre kurutma köy tüzel kişiliklerince de yapılabilir.
2.6- 6237 Sayılı Kanun
27.01.1954 tarih ve 6237 sayılı “Limanlar İnşaatı Hakkında Kanun”un 4. maddesine göre; Ulaştırma Bakanlığı Demiryolları, Limanlar ve Hava Meydanları İnşaatı Genel Müdürlüğünce yaptırılan liman, iskele, rıhtım, mendirek ve barınak gibi tesisler, yapımı tamamlandıkça ilgisine göre ve Bakanlar Kurulunca kararlaştırılacak esaslar çerçevesinde işletme teşekküllerine, özel idare ve belediyelere devredilir.
Anılan maddede açık olarak belirtilmemekle birlikte 4, 5 ve 6. maddelerdeki düzenleme ve ifadelerden bu tesislerin işletme hakkının devredildiği ve yine Kanunun bütününde yer alan düzenlemelerden de işletme hakkının; özel idareler, belediye, köy tüzel kişilikleri ve kamu iktisadi teşebbüslerine devir yapılabileceği anlaşılmaktadır .
2.7- 222 Sayılı Kanun
5.1.1961 tarih ve 222 sayılı “İlköğretim ve Eğitim Kanunu”na 12.10.1983 tarih ve 2987 sayılı Kanunla eklenen ek 7. maddeye göre bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte Hazinenin mülkiyetinde bulunan ve ilköğretim kurumlarına tahsis olunan taşınmaz mallar, intifa hakkı Milli Eğitim Bakanlığına ait olmak üzere bulundukları yerlere göre bedelsiz olarak köy tüzel kişiliği veya özel idareler adına tescil edilir.
Devlete, özel idarelere veya köy tüzel kişiliğine ait arsalar üzerinde Devlet veya özel idare bütçesinden katkı suretiyle gerçek veya tüzel kişilerce inşa edilen veya edilmekte olan taşınmaz mallar için de bu madde uygulanır. Bu taşınmazlar aidiyetine göre Maliye Bakanlığının veya diğer idarelerin yetkili mercilerince bedelsiz olarak okula tahsis ve devir olunur.
Köy Tüzel Kişiliği veya özel idareler adına tescil edilen taşınmazlar Milli Eğitim Bakanlığının muvafakatı alınmadıkça satılamaz ve başka hizmetlere tahsis olunamaz.
2.8- 2981 Sayılı Kanun
24.2.1984 tarih ve 2981 sayılı “İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 sayılı İmar Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun”un 10. maddesinin (c) bendine göre; üzerinde yapılanma bulunan Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerler valiliğin talebi üzerine belediye veya özel idareler adına resen tapuya tescil edilir.
Islah imar planı yapılmış ve yapılacak bölgelerde 2981 sayılı Kanun kapsamına giren ve tapu tahsis belgesi verilen Hazineye ait arsa ve araziler edinim tarihine bakılmaksızın aynı amaçta kullanılmak üzere ilgili belediyelere devredilir.
2.9- 4342 Sayılı Kanun
25.2.1998 tarih ve 4342 sayılı “Mera Kanunu”na 27.5.2004 tarih ve 5178 sayılı Kanun ile eklenen ve daha sonra 20.4.2005 tarih ve 5334 sayılı Kanun ile değişikliğe uğrayan geçici 3. madde ile Belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde kalan ve 1.1.2003 tarihinden önce kesinleşen imar plânları içerisinde yerleşim yeri olarak işgal edilerek mera olarak kullanımı teknik açıdan mümkün olmayan yerlerin ot bedeli alınmaksızın tahsis amacı değiştirilerek Hazine adına tescillerinin yapılmasına olanak sağlanmıştır.
Ancak, Hazine adına tescil edilmesi gerekli bu nitelikteki taşınmazlardan ilgili belediye veya kamu kurum ve kuruluşları adına tescil edilmiş olanların tescillerinin bedel talep edilmeksizin aynen devam etmesi, bunlar hakkında Hazinece dava (tapu iptali ve tescil davası) açılmaması, açılmış davalardan ise vazgeçilmesi öngörülmüştür. Hazinece bu nitelikteki taşınmazlar hakkında ilgili belediye veya kamu kurum ve kuruluşları aleyhine açılan davalar sonucunda Hazine adına tesciline veya mera olarak sınırlandırılmasına ve özel siciline yazılmasına karar verilen, kesinleşen ve henüz tapuda işlemleri yapılmamış olan taşınmazlar hakkında da aynı işlem yapılacaktır. Konuyla ilgili açıklamalara 10.08.2005 tarih ve 299 sayılı Milli Emlak Genel Tebliğinde yer verilmiştir.
2.10- 4706 Sayılı Kanun
29.6.2001 tarih ve 4706 sayılı “Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”un 3.7.2003 tarih ve 4916, 16.7.2004 tarih ve 5228 sayılı Kanunlar ile değişik 5. maddesine göre; Belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan ve Maliye Bakanlığınca tespit edilen, Hazineye ait taşınmazlardan, 31.12.2000 tarihinden önce üzerinde yapılanma olanlar; öncelikle yapı sahipleri ile bunların kanunî veya akdi haleflerine satılmak ya da genel hükümlere göre değerlendirilmek üzere ilgili belediyelere bedelsiz olarak devredilir.
Devir tarihinden itibaren üç yıl içinde belediyece satılamayan taşınmazlar, belediyelerin muvafakatine ve hükme gerek olmaksızın Hazine adına resen tescil edilir.
2.11- 5018 Sayılı Kanun
10.12.2003 tarih ve 5018 sayılı “Kamu Mali yönetimi ve Kontrol Kanunu”nun 45. maddesine göre; kamu idareleri, görmekle yükümlü olduğu kamu hizmetlerinde kullanılacağına ve amacına uygun kullanılmaması halinde geri alınacağına dair tapu kütüğüne şerh konulması kaydıyla taşınmazlarını diğer kamu idarelerine bedelsiz olarak devredebilir.
2.12- 5393 Sayılı Kanun
3.7.2005 tarih ve 5393 sayılı “Belediye Kanunu”nun 78. maddesine göre; belediye tarafından deniz, akarsu ve gölden doldurma suretiyle kazanılan alanlar, Kıyı Kanunu ve ilgili mevzuata uygun olarak kullanılmak şartıyla Maliye Bakanlığı tarafından belediyelerin, büyükşehirlerde büyükşehir belediyelerinin tasarrufuna bırakılır.
3- SONUÇ
Hazine taşınmazlarının yerel yönetimlere bedelsiz devrine ilişkin pek çok Kanunda düzenlemeler mevcuttur. Yerel yönetimleri destekleme amacı güden düzenlemeler devir işlemiyle sınırlı değildir. 178 sayılı KHK’nin 13. ve 5018 sayılı Kanunun 47. maddelerine göre Hazine taşınmazları kamu hizmetlerinde kullanılmak üzere yerel yönetimlere tahsis edilebilmekte, 3194 sayılı İmar Kanununun 11. maddesine göre imar planında umumi hizmetlere ayrılmış yerlere rastlayan Hazineye ait arazi ve arsalardan belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunanlar belediyelere, belediye ve mücavir alan sınırları dışında bulunanlar ise özel idarelere bedelsiz terk edilmektedir. Ayrıca 4706 sayılı Kanunun 5. maddesine göre Hazineye ait taşınmazların satış bedellerinden %46’ya varan oranda pay verilmek suretiyle yerel yönetimlere mali kaynak sağlanmaktadır.