Kamunun Finans Haberleri Merkezi
Kamunun Finans Haberleri Merkezi
admin
Fiyat Farkı Kararnamelerinin Değerlendirilmesi
GİRİŞ
Yeni fiyat farkı Kararnameleri, 31.08.2013 tarih ve 28751 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmış olup, 29.11.2013 tarihi itibarı ile yürürlüğe girecektir. Bu tarihe kadar ise, mevcut kararnamelerin uygulanmasına devam edilecektir. Fiyat farkı uygulamasına ilişkin Esaslar, Mal alımları için 2013/5216, Hizmet alımları için 2013/5215, Yapım işleri için 2013/5217 sayılı Kararnamelerle düzenlenmiştir. Bu yazıda yeni Kararnamelerin getirdiği yenilikler değerlendirilecektir.
KAPSAMLA İLGİLİ MADDELER
Tüm Kararnamelerde, kapsam ve uygulama esasları önemli ölçüde değiştirilmiştir. Bu değişiklikler, uygulamada yaşanan sorunların aşılması için iyi gözlem yapıldığını göstermektedir. Bu bağlamda, söz konusu değişiklikler olumlu olmuştur
Kararnamelerin tamamında, kapsam maddesinde Türk parası vurgusu yapılmıştır. Sadece Türk parası üzerinden ihale edilen işlere bu esaslar uygulanacaktır. Bedeli yabancı para üzerinden ödenen işlerde fiyat farkı uygulanmayacağına ilişkin mevcut Kararnamelerin uygulama esaslarında yer alan hükümler, yeni Kararnamelerde, hem uygulama esasları içinde yeniden düzenlenmiş, hem de kapsam maddesinde vurgulanmıştır.
Kapsam maddelerinde ilave olarak, dökümanlarında açık düzenleme yapılması şartıyla, 4734 sayılı Kanunun istisna hükümleri kapsamında ihale edilen işlerde ve yine 4734 sayılı Kanunun 22. Maddesine göre doğrudan temin yöntemiyle yapılan işlerde de bu Kararnamelerin uygulanmasına izin verilmiştir. Bu düzenlemeler, idareleri ve yüklenicileri ciddi anlamda rahatlatacaktır.
Ancak, bu alımlarda, dökümanlarda söz konusu Kararname Esaslarının uygulanacağı belirtilmez ise, sonradan sözleşme hükümlerinde değişiklik imkanı olmadığından, fiyat farkı uygulaması da yapılamayacaktır. İdarelerin bu hususta dikkatli olmaları gerekmektedir.
Kapsam maddelerinde, bu genel düzenlemeler yanında, alımın niteliğine göre özel düzenlemeler de yapılmıştır. Hizmet alımlarında, mevcut Kararnamenin 5. Maddesinde istisna olarak belirtilen hizmetlere fiyat farkı ödenmeyeceği hükmü, yeni Kararnamenin kapsam maddesine taşınarak tekrar düzenlenmiştir.
Kapsamla ilgili en önemli değişiklik ise mal alımlarında olmuştur. 5038 sayılı Kararnamenin kapsamında sadece petrol ürünlerine fiyat farkı ödenebilmekte iken, 5216 sayılı Kararnameyle, elektrik, doğalgaz, ilaç, petrol ürünleri ve sıvılaştırılmış petrol ürünleri kapsama dahil edilmiştir.
Kuşkusuz bu düzenlemeler, uygulayıcı idareleri ve yüklenicileri rahatlatacaktır. Alım konusu ürünlerin elektrik, doğalgaz, ilaç, petrol ürünleri ve LPG ürünleri olarak genişletilmesi çok isabetli olmuştur. Çünkü, bu ürünlerin de 4734 sayılı Kanuna göre temini zorunlu olup, ihaleyle temin edilmektedir. 5038 sayılı Kararnamenin uygulanmasında, petrol ürünleri dışındaki ürünlere fiyat farkı ödenmediğinden, özellikle LPG alımlarında ciddi sıkıntılar yaşanmıştır.
TANIMLARLA İLGİLİ MADDELER
Yeni Kararnamelerde, Tanımlarla ilgili maddelerde de önemli değişiklikler olmuştur. Yapım işleri ve hizmet alımlarında en önemli yenilik uygulanacak endekslerin tanımında yapılmıştır. 5039 ve 5037 sayılı Kararnamelerde güncel endeks, “Hakedişin düzenlendiği tarihin içinde bulunduğu aydan bir önceki aya ait indeksi” ifade ederken, yeni Kararnamelerde, “Uygulama ayına ait endeksi” ifade etmektedir. Temel endeks ise, önceki Kararnamelerde, “İhale (son teklif verme) tarihinin içinde bulunduğu aydan bir önceki aya ait indeksi” ifade ederken, yeni Kararnamelerde, “İhale tarihinin içinde bulunduğu aya, çerçeve anlaşma ihalelerinde ise münferit sözleşme için teklif vermeye davetin yapıldığı tarihin içinde bulunduğu aya ait endeksi” ifade etmektedir.
Kararnamelerin uygulanmasıyla birlikte, güncel endeks konusunda, Hakediş düzenleme tarihinin bir önceki ayının endeksini esas alan uygulama yerine, işin yapılması gereken uygulama ayı endeksi esas alınmıştır. Temel endeks olarak ise, ihale tarihinden önceki ayı esas alan düzenleme, ihale tarihinin içinde bulunduğu ayın endeksini esas almaktadır.
En önemli yenilik ise mal alımlarında olmuştur. 5038 sayılı mevcut Kararnamede yer alan Mal, Teklif birim fiyatlı işlerde mal kalemi, Teslim tarihi ve Ücret tarifesi tanımları yeni Kararnamede yer almamıştır.
5038 sayılı Kararnamede yer alan bazı tanımlar değiştirilmiş, ilave olarak yeni tanımlar yapılmıştır. Bu bağlamda, Petrol ürünleri ve Sözleşme ile Petrol ve LPG ürünleri fiyatı yeniden tanımlanmıştır.
5038 sayılı Kararnamede, “Bayi satış fiyatı” olarak tanımlanan petrol ürünleri fiyatı, içeriğine petrol ürünlerine ilave olarak LPG ürünlerinin de dahil edilmesi suretiyle yenilenmiştir. 5216 sayılı Kararnamenin 4/i bendinde yapılan tanım şu şekildedir:
“Petrol ve LPG ürünleri fiyatı: Petrol ve LPG ürünlerinde bir önceki yıl gerçekleşen piyasa büyüklüklerine göre en büyük işlem hacmine sahip olduğu EPDK tarafından belirlenen ilk sekiz akaryakıt ve LPG dağıtım şirketince, ihalesi yapılan petrol ve LPG ürünü için EPDK’ya bildirilen ve EPDK’nın internet sayfasında yayımlanan İstanbul İli, Avrupa yakası için geçerli bayi satış fiyatlarının KDV hariç aritmetik ortalamasını, ilk sekiz dağıtım şirketinin tamamının ihalesi yapılan petrol ve LPG ürünü için fiyat bildirmemesi halinde bunlardan fiyat bildirenlerin fiyatlarının KDV hariç aritmetik ortalaması”
Fiyat farkı hesabı yapılırken, tanımda belirtildiği üzere İstanbul İli, Avrupa yakası için geçerli bayi satış fiyatlarının KDV hariç aritmetik ortalamasının esas alınması gerekir. 5038 sayılı Kararnamede yer alan tanımda da aynı ibare mevcut olduğu halde, uygulamada bazı idareler mahalli fiyatlara göre hesap yapmaktadır. Bu hususa dikkat edilmesi gerekir.
5216 sayılı Kararnameyle, kapsamın genişlemesine bağlı olarak, önceki Kararnamede yer almayan yeni tanımlar da yapılmıştır. EPDK, Yıl, Doğal gaz, İlaç, LPG, LPG ürünleri, ÖTV, Temel endeks veya fiyat ve Güncel endeks veya fiyat kavramlarının tanımları yeni Kararnamede yer almıştır. Temel ve güncel endeks ve ya fiyatların tanımında, yapım ve hizmet işlerinde olduğu gibi, İhale tarihinin içinde bulunduğu aya ait endeks ve ya fiyat ile malın idareye teslim edilmesi gereken veya erken teslim hallerinde teslim edildiği aya ait endeksi veya fiyatı esas alınmıştır.
UYGULAMA ESASLARI İLE İLGİLİ MADDELER
Önceki Kararnamelerde yer alan uygulama esaslarının bazıları aynen korunmuş, bazıları çıkarılmış, yeni bazı esaslar belirlenmiştir.
İhale dökümanında açık düzenleme yapılmış olması şartı, Sözleşme imzalandıktan sonra değişiklik yapılamaması, sözleşme bedeline ek olarak ödenecek ya da kesilecek bedellerin fiyat farkı niteliğinde olup, sözleşme bedelini etkilemeyeceği, bedeli yabancı para birimi cinsinden veya kur farkları ayrıca hesaplanmak üzere yabancı para birimi karşılığı Türk Lirası olarak ödenen işlerde bu Esasların uygulanamayacağı, Ücret, vergi ve sigorta artışlarından dolayı fiyat farkı ödemesinde bulunulamayacağı, Avans ödenen işlerde, hakedişten mahsup edilen avans tutarının, formüldeki hak ediş tutarından düşüldükten sonra fiyat farkı hesaplanacağı gibi genel ilkeler tüm Kararnamelerde aynen korunmuştur.
A)YAPIM İŞLERİ
Yapım işlerinde Kararnamenin uygulama esaslarını belirleyen 6. Maddesinde, önceki Kararnamede yer alan temel esaslar korunmakla birlikte, ilave düzenlemeler de yapılmıştır. 6/2 maddesinde; “Fiyat farkı uygulanan işlerde, zorunlu nedenler dışında, hakedişlerin uygulama ayından sonraki ayın ilk beş iş günü içerisinde ve uygulama ayına ait endeksler belli olduktan sonra düzenlenmesi esastır. Uygulama ayına ait endeksler belli olmadan hakedişin düzenlendiği hallerde, fiyat farkı hesabı hakedişle birlikte yapılmaz, uygulama ayına ait endeksler belli olduktan sonra ayrıca hesaplanır” şeklinde düzenleme yapılmıştır.
“ Hakedişlerin düzenlenmesi sırasında, hakedişe uygulanacak indeksin henüz belli olmadığı durumlarda, bir önceki güncel indeks kullanılarak fiyat farkı hesaplanır. Yeni indeksler temin edildiğinde sonraki hakedişlerde fiyat farkları buna göre düzeltilir.” Şeklindeki 5039 sayılı Kararname hükmü, yukarıda yer aldığı şekilde değiştirilmiştir. Bu düzenleme, yapım işlerinde hakedişlerin uygulama ayından sonraki ayın ilk beş iş günü içerisinde yapılmasını düzenleyen YİGŞ hükmüne paralel olarak yapılmıştır. Endeksin belli olmadığı durumda hak edişlerle fiyat farkı hesaplanmayacak, endeks belli olduktan sonra ayrıca hesaplanacaktır.
Uygulama esaslarında bir başka yenilik, “Karma sözleşmelerde, işin anahtar teslimi götürü bedel ve birim fiyatlı bölümleri için ayrı ayrı fiyat farkı hesaplanır.” Şeklinde yapılan 6/7 madde düzenlemesidir. 5039 sayılı Kararnamede böyle bir ayrım yoktur.
5039 sayılı Kararnamenin 10. Maddesindeki İmalat Artış ve Azalışlarına ilişkin düzenleme, yeni Kararnamede 6/9 maddede aynen yer almıştır. Aynı şekilde 5039 sayılı Kararnamenin 11. Maddesinde yer alan Cezalı Çalışılan İşlerdeki Uygulama da yeni Kararnamenin 6/10. Maddesinde aynen düzenlenmiştir.
Uygulama esaslarına getirilen bir başka yenilik ise, akaryakıt girdilerinde ÖTV nin değişmesi halinde, bu vergide oluşan değişiklik için 5. Maddeden bağımsız olarak fiyat farkı hesaplanmasıdır.
B)HİZMET ALIMLARI
Hizmet alımlarında da yapım işlerinde olduğu gibi, Kararnamenin uygulama esaslarını belirleyen 7. Maddesinde, önceki Kararnamede yer alan temel esaslar korunmakla birlikte, ilave düzenlemeler de yapılmıştır. Kararnamenin 7/2 maddesinde yapım işlerinde olduğu gibi, endekslerin belli olmadığı aylarda, fiyat farkı hesabı yapılmadan hak ediş hazırlanması, endeksler belli olduktan sonra fiyat farkının ayrıca hesaplanması öngörülmüştür. Ancak bu düzenlemede, hak edişlerin uygulama ayını takip eden ay içinde düzenlenmesi hükmü, Genel Tebliğin “Hakediş düzenleme tarihi” başlıklı 82. Maddesi ile çelişmektedir. Genel Tebliğ hükmünün yeni Kararname paralelinde değiştirilmesi yerinde olacaktır.
5037 sayılı Kararnamenin 11. Maddesindeki İmalat Artış ve Azalışlarına ilişkin düzenleme, yeni Kararnamede 7/9 maddede aynen yer almıştır. Aynı şekilde 5037 sayılı Kararnamenin 12. Maddesinde yer alan Cezalı Çalışılan İşlerdeki Uygulama da yeni Kararnamenin 7/10. Maddesinde aynen düzenlenmiştir.
Uygulama esaslarına getirilen bir başka yenilik ise, akaryakıt girdilerinde ÖTV nin değişmesi halinde, bu vergide oluşan değişiklik için 5. Maddeden bağımsız olarak fiyat farkı hesaplanmasıdır.
Teşhis ve tedaviye yönelik hizmet alımlarında puan birimi üzerinden sözleşmeye bağlanan işlerde bir hizmetin puanının artırılmasından veya azaltılmasından kaynaklanan fiyat değişimleri için fiyat farkı hesaplanamayacağı Kararnamenin 7/11. Maddesinde düzenlenmiş, Kararnamenin 7/15. Maddesinde de, “Herhangi bir aya ait iş programına yüklenicinin kusuru nedeniyle uyulmadığı takdirde, daha sonraki aylarda gerçekleştirilecek işlerde, iş miktarı iş programına uygun hale gelinceye kadar, fiyat farkı hesaplanırken, iş programına göre gerçekleştirilmesi gereken ayın endeksi ile işin fiilen gerçekleştirildiği ayın endeksinden düşük olanı esas alınır.” Şeklinde, yapım işlerine paralel hüküm tesis edilmiştir.
Bunların yanında, hizmet alımlarındaki en önemli yenilik, personel çalıştırılmasıyla ilgili yapılmıştır. Kararnamenin 7/3. Maddesine, “İhale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarede kullanıldığı hizmet alımlarında fiyat farkı hesaplanacağına ilişkin düzenlemeye yer verilmesi zorunludur.” Hükmü konularak, personele dayalı hizmet alımlarında fiyat farkı hesabı zorunlu tutulmuştur. Fiyat farkının nasıl hesaplanacağı ise, Kararnamenin 6. Maddesinde açıklanmıştır.
5037 sayılı Kararnamede böyle bir hüküm olmadığı için, idareler dökümanlarında açık düzenleme yapmadıkları durumlarda, asgari ücrete gelen artışlar için fiyat farkı hesabı yapamamışlardır. Bu uygulama, hem iş mevzuatı açısından, hem de fiyat farkının amacı açısından çeşitli sıkıntılara sebep olmuştur. Bu düzenlemeyle, idarelerin ihale dökümanına fiyat farkı hesaplanacağına dair hüküm koymaları zorunlu hale getirilmiş, uygulamada yaşanan sorunların aşılması amaçlanmıştır.
C)MAL ALIMLARI
Bedeli yabancı para birimi cinsinden veya kur farkları ayrıca hesaplanmak üzere yabancı para birimi karşılığı Türk Lirası olarak ödenen işlerde bu Esasların uygulanamayacağı, Bu Esaslara göre hesaplanan fiyat farklarının, fiyat farkı ödenmesine konu olabilecek tüm fiyat artışlarını kapsayacağı gibi önceki Kararnamede olmayan hükümler, yapım ve hizmet işlerine paralel olarak mal alımları için de konulmuştur.
5216 sayılı Karrnamenin 6/2. Maddesiyle, yapım ve hizmet işlerinde olduğu gibi, endekslerin belli olmadığı aylarda, fiyat farkı hesabı yapılmadan hak ediş hazırlanması, endeksler belli olduktan sonra fiyat farkının ayrıca hesaplanması öngörülmüştür. Burada da, hak edişin uygulama ayını takip eden ay içinde yapılması gerektiği vurgulanmıştır.
Yeni Kararnamede yer alan önemli yeniliklerden biri, cezalı çalışılan sürelerle ilgilidir. Önceki Kararnamede yer alan, “ Yüklenicinin taahhüdünü idari şartname ve sözleşme hükümlerine uygun olarak zamanında yerine getirmemesinden kaynaklanan gecikmeler sebebiyle hiçbir surette fiyat farkı ödenmez.” Hükmü esnetilerek, yapım ve hizmet işlerinde olduğu gibi, “Sözleşmede öngörülen malın teslim süresi sona eren ve idarenin izni ile cezalı sürelerde yapılan teslimatlarda fiyat farkı hesaplanırken, sözleşmede öngörülen teslim tarihi ile cezalı çalışılan süre içerisinde yapılan teslimat tarihindeki endeks, fiyat veya ortalama fiyatlardan düşük olanı esas alınır.” Şeklinde düzenleme yapılmıştır.
Önceki Kararnamede yer almayan bazı hususlar yeni Kararname ile düzenlenmiştir. Erken teslim durumunda, malın teslim edildiği tarihteki endeks, ortalama fiyat veya fiyatların esas alınacağı, süre uzatımı verilmesi halinde, yeni teslim tarihinden önce teslim edilmesi halinde, teslim tarihindeki endeks, ortalama fiyat veya fiyatların esas alınacağı, süre uzatımına göre belirlenen yeni teslim tarihinden sonra yapılan teslimatlarda, malın teslim edildiği tarih ile teslim edilmesi gereken tarihteki endeks, ortalama fiyat veya fiyatlardan düşük olanın esas alınacağı belirtilmiştir.
Petrol ürünleri ile LPG ürünleri fiyatlarının EPDK nın internet sitesinde yayınlanacağı belirtilmiş, ÖTV muafiyeti olan idarelerce fiyat farkının, ÖTV hariç fiyat üzerinden hesaplanacağı yeni düzenlemeler olarak Kararnamede yer almıştır.
FİYAT FARKI FORMÜLLERİ VE HESABI
A)YAPIM İŞLERİ
Yapım işlerinde Fiyat farkı formülü önceki Kararnameyle aynı olmakla birlikte, formülde yer alan değerlerin ifade ettiği hususlar yeniden düzenlenmiştir. Buna göre, b1 katsayısı önceki Kararnamede çimentonun ağırlık oranını temsil ederken, yeni Kararnamede “Metalik olmayan diğer mineral ürünlerinin ağırlık oranını temsil eden sabit katsayıyı” ifade etmekte, b3 katsayısı ise, sadece akaryakıt yerine, “Katı veya sıvı yakıtların ağırlık oranını temsil eden sabit katsayıyı” ifade etmektedir. Ayrıca, kullanılacak endeksler konusunda, 1994-100 bazlı endeksler yerine 2003-100 temel yıllı endeksler belirlenmiştir.
Formülde yer alan katsayıların açıklamasında, detaylı düzenleme yapılmış, kullanılacak malzemenin niteliğine göre kullanılacak endeksler belirlenmiştir. Bu katsayılar, önceki Kararnamede ihaleden önce tespit edilmek, toplamları bire eşit olacak şekilde hesaplanmak ve ihale dökümanında yer almak zorundadır. Bu katsayılar, sözleşmenin uygulanması sırasında hiçbir gerekçe ile değiştirilemez.
Katsayılarla ilgili aynı hükümler yeni Kararnamede de yer almaktadır. Ancak, “İşin nitelik ve kapsamına göre imalatta kullanılacak malzemelerin niteliği ile iş programına göre malzemenin kullanılacağı safha dikkate alınarak, fiyat farkı hesabına esas b1, b2, b3, b4 ve b5 değerleri için imalatın farklı aşamalarında uygulanmak üzere farklı endeksler belirlenebileceği gibi, bu değerlerin her biri için yukarıda sayılanlar arasından aynı anda birden fazla endeks de belirlenebilir. Ağırlık oranını gösteren sabit katsayılarından biri, birkaçı veya tamamı kullanılarak, yapım işinin farklı bölümleri/aşamaları için toplamları bire (1.00) eşit olacak şekilde farklı fiyat farkı katsayıları belirlenebilir” şeklinde düzenleme yapılarak alternatif katsayı belirleme imkanı getirilmiştir. Bu katsayılar yine sabittir. Ancak ihale dökümanında, işin farklı aşamalarında kullanılmak ve toplamları bire eşit olmak şartıyla belirlenmesi zorunludur. Yani, işin aşamalarına uygun olarak, bu katsayılardan biri, birkaçı veya tamamı kullanılabilir.
Aynı şekilde, kullanılacak endeksler konusunda da esnek davranılmış, kullanılacak malzemelerin niteliği ile iş programına göre kullanılacağı safha dikkate alınarak, farklı aşamalarında uygulanmak üzere farklı endeksler belirlenebileceği gibi, aynı anda birden fazla endeksin de belirlenmesine izin verilmiştir. Yani, Kararnamenin 5. Maddesinde açıklanan kullanılacak endeksler, işin durumuna ve kullanılan malzemeye göre belirlenecektir. Formülde yer alan değerlerin, işte kullanılacak malzeme türüne göre değişkenlik göstermesi ve birden çok malzemeyi temsil etmesi nedeniyle böyle bir düzenleme yapılmıştır. Örneğin, formüldeki (M) değeri için Kararnamede, “Makine ve ekipmana ait amortisman için, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından aylık yayımlanan 2003=100 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Alt Sektörlere Göre Endeks Sonuçları Tablosunun 29 numaralı “Makine ve Teçhizat b.y.s.”, 291 numaralı “Uçak, Motorlu Taşıt ve Motosiklet Motorları Hariç Olmak Üzere Mekanik Güç Kullanımı ve Üretimi İçin Makineler”, 292 numaralı “Diğer Genel Amaçlı Makineler”, 293 numaralı “Tarım ve Ormancılık Makineleri”, 295 numaralı “Diğer Özel Amaçlı Makineler” sütunundaki sayılardan ilgisine göre uygun olan birini veya bir kaçını, ifade eder” şeklinde düzenleme yapılmıştır.
Yeni Kararnamenin getirdiği en önemli düzenlemelerden biri de, sadece yapım işlerine münhasır olmak üzere, Kamu İhale Kurumuna, katsayı belirleme yetkisi verilmesidir. Kararnamenin 12. Maddesine göre; “Bu Esaslara tabi işlerde uygulanmak üzere işlerin niteliğine göre uygulanacak girdi oranlarını belirlemeye Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığının teklifi üzerine Kamu İhale Kurumu yetkilidir. Kurum tarafından belirleme yapılması halinde idareler 5 inci maddedeki formülde kullanılmak üzere Kurum tarafından belirlenen katsayı oranlarını kullanırlar.”
B)HİZMET ALIMLARI
Hizmet alımlarında, 5037 sayılı Kararnamede yer alan formül muhafaza edilmekle birlikte, formülde yer alan değerlerin içeriğinde değişiklikler olmuş, ayrıca, sağlık hizmeti ve haberleşme hizmetleri için yeni formüller üretilmiştir.
Sağlık hizmetleri için üretilen formülde yer alan (So ve Sn) değerleri, endekslerin tanımında yapılan değişikliğe uygun olarak, ihale tarihinin içine bulunduğu ay fiyatı ile hizmetin gerçekleştirilmesi gereken ayda geçerli fiyatı ifade etmektedir. Buradaki fiyatlar, Sağlık Uygulama Tebliğinden alınacaktır.
Aynı şekilde, haberleşme hizmetleri için üretilen formülde yer alan (Eo ve En) değerleri, TÜİK tarafından yayınlanan 2003-100 temel yıllı Tüketici Fiyatları Endeksleri-Madde Sepeti ve Ortalama Fiyatlar Tablosunda yer alan ve ihale tarihinin içinde bulunduğu ayda geçerli ortalama fiyat ile, aynı tablonun hizmetin gerçekleştirilmesi gereken ayda geçerli ortalama fiyatını ifade etmektedir. Kararnamenin 5/6. Maddesine göre, (Eo ve En) fayatlarına ilişkin olarak her bir hizmet iş kalemi için ayrı ayrı olmak üzere, TÜİK tarafından aylık yayımlanan 2003=100 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksleri- Madde Sepeti ve Ortalama Fiyatlar Tablosunda yer alan fiyatlardan alıma konu iş kalemindeki hizmet türüne uygun olanlar idarelerce belirlenerek ihale dokümanında belirtilir.
Yeni Kararnamede, Diğer hizmet alımlarına ilişkin formülde yer alan Pn değerinin açılımı değiştirilerek, önceki Kararnamede (c) değeriyle ifade edilen mühendislik ve müşavirlik oranını temsil eden sabit katsayı kaldırılmıştır. Yeni formüldeki ( c) değeri, eski formüldeki (d ) değerinin yerine teselsül ettirilmiştir. (c) değeri, “Makine ve ekipmanın amortismanına ilişkin ağırlık oranını temsil eden sabit bir katsayıyı” ifade etmektedir.
Formülde yer alan (YoYn, MoMn) değerleri yapım işlerinde olduğu gibi işin niteliğine göre farklı endeks tablolarını ifade etmektedir. Kararnamenin 5/7. Maddesine göre, “İşin gerçekleştirilmesinde kullanılacak malzeme ve makine ile ekipmanın niteliği dikkate alınarak, fiyat farkı hesabına esas b1, b2, ve c değerleri için aynı anda birden fazla endeks de belirlenebilir.”
Formülde yer alan Go ve Gn değerleri için, alt sektörler itibarı ile malzeme ve diğer hizmetlerin niteliği ve gereklerine uygun olan sütun veya sütunlar tespit edilerek hangi sütun veya sütunlardaki sayı veya sayıların kullanılacağının ihale dokümanında belirtilmesi zorunludur. İdarelerin bu tespiti yapamamaları veya yapmamaları durumlarda ise Go ve Gn endeksleri için Türkiye İstatistik Kurumu tarafından aylık yayımlanan 2003=100 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Alt Sektörlere Göre Endeks Sonuçları Tablosunun “ ÜFE Genel” sütunundaki sayılar esas alınır.
Kararnameyle getirilen en önemli düzenlemelerden biri de, Endeks veya fiyat belirlenmeyen hizmet alımlarında fiyat farkının nasıl hesaplanacağıdır. 5215 SAYILI Kararnamenin 10. Maddesine göre, “İhale dokümanında fiyat farkı verileceği öngörülmesine rağmen idare tarafından sabit katsayılar ile endekslerin belirlenmediği durumlarda, temel endeks ve güncel endeks olarak, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından aylık yayımlanan 2003=100 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Alt Sektörlere Göre Endeks Sonuçları Tablosunun “ÜFE Genel” sütunundaki sayı esas alınarak fiyat farkı hesaplanır”
Kuşkusuz bu düzenleme isabetli olmuştur. Önceki Kararnamelerde, yapım işleri için benzer düzenleme olmasına rağmen, hizmet alımları için düzenleme bulunmamaktadır. Dolayısıyla, sabit katsayıların belirlenmediği durumlarda, fiyat farkı uygulaması da mümkün olmadığından, idareler katsayı belirlemek zorunda kalmaktaydılar Bu düzenlemeyle bu zorunluluk kaldırılmış olmaktadır.
Yine 5215 sayılı Kararnameyle, işçilik maliyetlerindeki değişiklikler için hesaplanan fiyat farkının içeriğinde de değişiklikler olmuştur. Kararnamenin 6. Maddesine göre,
“ (1) İhale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarede kullanılmasının öngörüldüğü işçilikler için, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca çalıştırılan işçinin idari şartnameye göre ihale tarihi itibarıyla hesaplanan brüt maliyeti ile uygulama ayındaki brüt maliyeti arasındaki fark, 5 inci madde uygulanmaksızın ödenir veya kesilir.
(2) İhale dokümanında sözleşme kapsamında çalıştırılacak personele brüt asgari ücretin belli bir yüzde fazlası oranında ücret ödenmesi öngörülmüş ise, uygulama ayında fiilen ödenen ücret üzerinden fiyat farkına esas olacak brüt maliyet bulunur ve fiyat farkı, bu maliyete asgari ücretteki brüt artış oranı uygulanarak hesaplanır. Ulusal bayram ve genel tatil günleri ile fazla çalışma ücretiyle ilgili olarak bu fıkraya göre belirlenen ücret esas alınarak fiyat farkı hesaplanır.
(3) Uygulama ayına ilişkin aylık ücret bordrosunda belirtilen kısa vadeli sigorta kolları prim oranı ile idari şartnamede idarece öngörülen kısa vadeli sigorta kolları prim oranı arasında farklılık olması halinde, bu değişiklik fiyat farkı hesabında dikkate alınır.”
Kuşkusuz bu düzenleme, uygulamada yaşanan problemleri çözecektir. Önceki Kararnamede yer alan asgari ücret, sigorta primi gibi ibareler çıkarılarak, idari şartnameye göre ihale tarihi itibarıyla hesaplanan brüt maliyet ile uygulama ayındaki brüt maliyet arasındaki fark esas alınmıştır. İlave olarak, brüt asgari ücretin belli bir yüzde fazlası oranında ücret ödenmesi öngörülmesi durumunda, uygulama ayında fiilen ödenen ücret üzerinden fiyat farkına esas olacak brüt maliyet bulunması, bu maliyete asgari ücretteki brüt artış oranı uygulanarak fiyat farkı hesaplanması benimsenmiştir. Dolayısıyla, geçmiş dönemde sık olarak yaşanan asgari ücret artış miktarı ile artış oranı kavgası da son bulmaktadır. Tabii ki, bu düzenleme paralelinde, Kamu İhale Genel Tebliğinin de güncellenmesi gerekmektedir.
Bir başka önemli yenilik, Ulusal bayram ve genel tatil günleri ile fazla çalışma ücretlerine fiyat farkı hesaplanmasıdır. 5037 sayılı Kararnamede olmadığı için uygulamada sıkıntıya sebep olan bu konu, bu şekilde düzeltilmektedir.
Ayrıca, Uygulama ayına ilişkin aylık ücret bordrosunda belirtilen kısa vadeli sigorta kolları prim oranı ile idari şartnamede idarece öngörülen kısa vadeli sigorta kolları prim oranı arasında farklılık olması halinde, bu değişiklik fiyat farkı hesabında dikkate alınır. Fiyat farkının temel amacı, yüklenicilerin ve idarelerin olası fiyat değişimlerinden olumsuz etkilenmelerini önlemektir. Bu nedenle, bu düzenleme de yerinde olmuştur.
C)MAL ALIMLARI
Fiyat farkı hesabının nasıl yapılacağı Kararnamenin 5. Maddesinde düzenlenmiştir. Fiyat farkı formülü, 5038 sayılı Kararname ile aynı olmakla birlikte, formülde yer alan unsurların ifade ettiği anlamlar, kapsama bağlı olarak genişletilmiştir.
F = (M x B) x [(A2/A1)-1]
Formülde yer alan (M) değeri mal miktarını, (B) değeri Sözleşme fiyatını ifade etmektedir.
(A1) değeri:
1) Petrol ve LPG ürünleri için, ihale tarihinde geçerli petrol ve LPG ürünleri fiyatını,
2) Doğal gaz için, ihalenin yapıldığı aya ait Türkiye İstatistik Kurumu tarafından aylık yayımlanan 2003=100 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Alt Sektörlere Göre Endeks Sonuçları Tablosunun 402 numaralı “Gaz Üretimi ve Dağıtımı” başlıklı sütunundaki sayıyı,
3) Elektrik için, ihalenin yapıldığı aya ait Türkiye İstatistik Kurumu tarafından aylık yayımlanan 2003=100 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Alt Sektörlere Göre Endeks Sonuçları Tablosunun 401 numaralı “Elektrik Üretimi, İletimi ve Dağıtımı” başlıklı sütunundaki sayıyı,
4) İlaç için, Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan ve ilacın ihale tarihinde geçerli depocu satış fiyatını, ifade eder.
( A2) değeri:
1) Petrol ve LPG ürünleri için, sözleşmeye göre malın teslim edilmesi gereken tarihte geçerli petrol ve LPG ürünleri fiyatını,
2) Doğal gaz için, sözleşmeye göre malın teslim edilmesi gereken tarihin içinde bulunduğu aya ait Türkiye İstatistik Kurumu tarafından aylık yayımlanan 2003=100 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Alt Sektörlere Göre Endeks Sonuçları Tablosunun 402 numaralı “Gaz Üretimi ve Dağıtımı” başlıklı sütunundaki sayıyı,
3) Elektrik için, alımın yapılması gereken aya ait Türkiye İstatistik Kurumu tarafından aylık yayımlanan 2003=100 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Alt Sektörlere Göre Endeks Sonuçları Tablosunun 401 numaralı “Elektrik Üretimi, İletimi ve Dağıtımı” başlıklı sütunundaki sayıyı,
4) İlaç için, Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan ve ilacın sözleşmeye göre teslim edilmesi gereken tarihte geçerli depocu satış fiyatını, ifade eder.
Görüldüğü gibi, formülde yer alan (A1) değeri, 5038 sayılı Kararnamede sadece “İhale tarihinde geçerli bayi satış fiyatını” ifade ederken, yeni Kararnamenin kapsamı gereği, alınacak ürünün niteliğine göre farklı anlamlar ifade etmektedir. (A1) değeri, alımın niteliğine göre ihale tarihindeki fiyatı, ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait endeksi ve ya ihale tarihinde geçerli depocu satış fiyatını, ifade etmektedir.
Aynı şekilde, 5038 sayılı Kararnamede sadece “Mal teslim tarihinde geçerli bayi satış fiyatını” ifade eden (A2) değeri de, alınacak ürünün niteliğine göre farklı anlamlar ifade etmektedir. (A2) değeri, alımın niteliğine göre malın teslim edilmesi gereken tarihteki fiyatı, malın teslim edilmesi gereken tarihin içinde bulunduğu aya ait endeksi, alımın yapılması gereken aya ait endeksi ve ya teslim edilmesi gereken tarihte geçerli depocu satış fiyatını, ifade etmektedir.
İŞ PROĞRAMI
Yapım işlerinde, İş proğramı ve ödenek dilimiyle ilgili olarak önceki Kararnamede yer alan hususlar korunmakla birlikte, yeni düzenlemeler de yapılmıştır. En önemli düzenleme, iş proğramına uyulmaması durumunda yapılacak hesaplamayla ilgilidir.
5039 sayılı Kararnamede yer alan “Herhangi bir aya ait onaylı iş programındaki ödenek harcanamadığı takdirde, daha sonraki aylarda yapılacak hakedişlerde, hakediş toplamları ödeneğin harcanamayan kısmına eşit olana kadar, iş programı gerçekleştirilmemiş ayın indeksi uygulanır.” Düzenlemesi, yeni Kararnamede, “Herhangi bir aya ait iş programına yüklenicinin kusuru nedeniyle uyulmadığı takdirde, daha sonraki aylarda yapılacak imalatlarda, imalat miktarı iş programına uygun hale gelinceye kadar, fiyat farkı hesaplanırken, iş programına göre gerçekleştirilmesi gereken ayın endeksi ile işin fiilen gerçekleştirildiği ayın endeksinden düşük olanı esas alınır.” Şeklinde yapılmıştır. Görüldüğü gibi, yüklenicinin kusuru nedeniyle iş proğramına uyulmaması durumunda, cezalı çalışılan işlerde olduğu gibi düzenleme yapılmış, düşük olan endeksin uygulanması benimsenmiştir.
Bir başka yeni düzenleme, “Havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmadığı dönemde, idarenin izniyle yüklenici tarafından teknik şartlar yerine getirilerek işe devam edilmesi veya yüklenicinin iş programında öngörülenden daha fazla imalat yapması halinde, imalatın fiilen yapıldığı ay esas alınarak, bu dönemde gerçekleştirilen işler için fiyat farkı hesaplanır.” Şeklindedir. Bu düzenlemeyle, uygulamada yaşanan tereddütler giderilmiştir. Ayrıca, yüklenicinin iş proğramına göre daha fazla iş yapması durumunda, işin fiilen yapıldığı ayın esas alınacağı yeni bir düzenleme olarak Kararnamede yer almıştır.
5217 sayılı Kararnamede, ihzaratla ilgili düzenleme, önceki Kararnameye paralel olarak yapılmıştır.
Hizmet işlerinde ise, yeni Kararnamede iş proğramıyla ilgili düzenleme, yapım işlerine paralel olarak, Uygulama esaslarıyla ilgili 7/15. Maddede düzenlenmiştir.
FİYAT FARKI VERİLMESİ ÖNGÖRÜLMEYEN İŞLER
Yapım işlerinde, 5039 sayılı Kararnamenin 12. Maddesinde yer alan “Fiyat Farkı Verilmesi Öngörülmeyen İşler”, yeni Kararnamenin 9. Maddesinde düzenlenmiş, fiyat farkı verilmesi öngörülmeyen, ancak süre uzatımı verilmesi durumunda uygulanacak olan fiyat farkı hesabında kullanılacak endeksler değiştirilmiştir. 1994-100 yerine 2003-100 temel yıllı endekslerin uygulanacağı belirtilerek, güncel endeks olarak, “revize iş programına göre işin gerçekleştirilmesi gereken aya ait endeks” esas alınmıştır.
Hizmet alımlarında da, 5037 sayılı Kararnamenin 13. Maddesinde yer alan düzenleme, yapım işlerine paralel olarak, yeni Kararnamenin 8. Maddesinde düzenlenmiştir.
Mal alımlarında ise, 5038 sayılı Kararnamede “Fiyat Farkı Verilmesi Öngörülmeyen İşler” için düzenleme olmadığından, fiyat farkı hesabı mümkün değilken, yeni Kararnamede bu hususta da düzenleme yapılmıştır. 5216 sayılı Kararnamenin 7. Maddesine göre;
“ (1) İdari şartname ve sözleşmesinde fiyat farkı verilmesi öngörülmeyen işlerde;
a) 4735 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinde belirtilen mücbir sebep hallerinin gerçekleşmesi nedeniyle süre uzatımı verilmesi halinde; verilen süre uzatımının, sözleşmesindeki teslim süresi 3 aydan az olan alımlarda 3 aydan; sözleşmesindeki teslim süresi 3 ay ile 12 ay arasında olan alımlarda ise 6 aydan fazla olması,
b) İdareden kaynaklanan nedenlerle, malın tesliminin sözleşmede öngörülen sürede yapılamaması halinde; sözleşmedeki teslim süresi 3 aydan az olan alımlarda teslimattaki gecikmenin 3 aydan fazla olması, sözleşmedeki teslim süresi 3-12 ay arasında olan alımlarda ise 6 aydan fazla olması,
hallerinde fiyat farkı hesaplanır.
(2) Birinci fıkraya göre yapılacak fiyat farkı hesabında;
a) A1 için, sözleşmeye göre malın teslim edilmesi gereken tarihin,
b) Süre uzatımı verilen hallerde A2 için, uzatılan süreye göre yeniden belirlenen malın teslim edilmesi gereken tarihin,
c) İdareden kaynaklanan nedenlerle teslimatın geç yapılması halinde A2 için, malın teslim edildiği tarihin,
içinde bulunduğu aya ait endeks veya o ayda yayımlanan ortalama fiyat esas alınarak fiyat farkı hesabı yapılır.
(3) Bu kapsamda yapılacak olan fiyat farkı hesabında, A1 ve A2 için esas alınacak fiyat, endeks veya ortalama fiyatlardan 5 inci maddede belirtilenlerden ilgisine göre uygun olanlar esas alınarak hesaplanır.
(4) Fiyat farkı verilmesi öngörülmeyen ihalelerde fiyat farkı verilmesine ilişkin yukarıda belirlenen şartların ortaya çıkması halinde 4735 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi uyarınca süre uzatımı verilmesi nedeniyle belirlenen yeni teslim tarihi, sözleşmeye göre malın teslim edilmesi gereken tarih olarak kabul edilerek bu maddede düzenlenmeyen hususlar için 6 ncı maddede belirtilen esaslar çerçevesinde işlem yapılır.”
Görüldüğü gibi, mal alımları için yapılan düzenleme, yapım ve hizmet işlerinden önemli ölçüde farklılıklar göstermektedir. Yapım ve hizmet işlerinde, fiyat farkı verilmesi öngörülmeyen durumlarda, sebebi gerek mücbir haller olsun, gerek idareden kaynaklanan haller olsun, süre uzatımı kararının varlığı yeterli görülmüştür. Yani herhangi bir nedenle süre uzatımı verilmiş ise, ihale dökümanında düzenleme olması koşuluyla revize iş proğramına uygun olarak fiyat farkı hesaplanacaktır.
Mal alımlarında ise, ihale dökümanına bu hususta hüküm konulması zorunluluğuna ilave olarak, verilen yeni sürenin miktarı belirleyici olmaktadır. Her türlü süre uzatımı durumunda bu düzenleme otomatik olarak yürürlüğe girmemektedir. Burada, teslim süresi esas alınarak fiyat farkı hesaplanması öngörülmekte, üç aydan kısa süreli süre uzatımlarında, hiçbir şekilde fiyat farkı hesaplanamamaktadır.
5216 sayılı Kararnamede, mücbir sebep halleri ile idareden kaynaklanan gecikme halleri de farklı düzenlenmiştir. Mücbir sebep hallerinin gerçekleşmesi nedeniyle süre uzatımı verilmesi halinde; verilen süre uzatımının, sözleşmesindeki teslim süresi 3 aydan az olan alımlarda 3 aydan, sözleşmesindeki teslim süresi 3 ay ile 12 ay arasında olan alımlarda ise 6 aydan fazla olması şartı getirilmiştir. Aynı şekilde, İdareden kaynaklanan nedenlerle, malın tesliminin geç yapılması halinde, teslim süresi 3 aydan az olan alımlarda teslimattaki gecikmenin 3 aydan fazla olması, teslim süresi 3-12 ay arasında olan alımlarda ise 6 aydan fazla olması şartı getirilmiştir.
Dolayısıyla, teslim süresi üç aydan kısa olan işlerde en az üç ay, teslim süresi üç ile on iki ay arasında olan işlerde en az altı ay süre verilmesi koşuluyla fiyat farkı hesaplanacaktır. Örneğin, teslim süresi iki ay olan bir iş için en az üç ay, teslim süresi dört ay olan bir iş için en az altı ay gecikme olması gerekmektedir.
Kullanılacak endeksler için de mücbir sebep ve idareden kaynaklanan haller ayrı değerlendirilmiştir. Mücbir sebep hallerinde, sözleşmeye göre malın teslim edilmesi gereken tarihin içinde bulunduğu aya ait endeks veya o ayda yayımlanan ortalama fiyat ile uzatılan süreye göre yeniden belirlenen malın teslim edilmesi gereken tarihin içinde bulunduğu aya ait endeks veya o ayda yayımlanan ortalama fiyat esas alınacaktır.
İdareden kaynaklanan hallerde ise, A1 için, sözleşmeye göre malın teslim edilmesi gereken tarihin içinde bulunduğu aya ait endeks veya o ayda yayımlanan ortalama fiyat esas alınırken, A2 için, malın teslim edildiği tarihin içinde bulunduğu aya ait endeks veya o ayda yayımlanan ortalama fiyat esas alınacaktır.
ÇERÇEVE ANLAŞMA İHALELERİNDE GÜNCELLEME VE FİYAT FARKI
Yeni Kararnamelerde Çerçeve anlaşmalarla ilgili de düzenleme yapılmıştır. Buna göre, Yapım işlerinde, “İsteklinin çerçeve anlaşmaya esas teklifi, münferit sözleşme aşamasında isteklinin teklif vermeye davet edildiği aydan bir önceki aya ait 2003=100 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Alt Sektörlere Göre Endeks Sonuçları Tablosunun “ÜFE Genel”sütunundaki sayı çerçeve anlaşma ihalesinin gerçekleştirildiği aya ait sayıya bölünmek suretiyle bulunan katsayı ile güncellenir.” Hükmü tesis edilmiştir.
Çerçeve anlaşmalarda güncelleme, münferit sözleşme esas alınarak yapılacaktır. Örneğin, ocak ayında yapılan çerçeve anlaşma ihalesi için isteklinin mayıs ayında münferit sözleşmeye davet edildiği varsayılırsa, bir önceki ay olan nisan ayı endeksi, ocak ayı endeksine bölünerek bulunan sayı ile güncellenecektir.
Hizmet alımları için, endekslere göre yapılacak güncelleme için yapım işleriyle aynı düzenleme yapılmış, ilave olarak Sağlık Uygulama Tebliğinde yer alan fiyatın da güncellenmesi öngörülmüştür. Endeksler için, münferit sözleşme aşamasında isteklinin teklif vermeye davet edildiği aydan bir önceki aya ait sayı esas alınırken, Sağlık Uygulama Tebliğinde yer alan fiyat için ise, isteklinin teklif vermeye davet edildiği aydaki geçerli fiyat esas alınmıştır. Yani, teklif vermeye davet edildiği aydaki geçerli fiyat çerçeve anlaşma ihalesinin gerçekleştirildiği aya ait fiyata bölünecektir.
Mal alımlarında ise münferit sözleşme aşamasında isteklinin teklif vermeye davet edildiği aydan bir önceki aya ait petrol ve LPG ürünleri ile ilacın geçerli fiyatı ve ilgisine göre, TÜİK tarafından aylık yayımlanan endeks veya ortalama fiyat, çerçeve anlaşma ihalesinin gerçekleştirildiği aya ait endeks veya fiyata bölünmek suretiyle bulunan katsayı ile güncellenir.
Tüm Kararnamelerde ortak hüküm olarak, “ Münferit sözleşme kapsamında yapılacak alımlarda fiyat farkı hesaplanmasının öngörülüp öngörülmeyeceği hususunda 6 ncı maddenin birinci fıkrasına göre işlem yapılır.” Şeklinde düzenleme yapılmıştır. Dolayısıyla, çerçeve anlaşmalarda da uygulamanın yapılabilmesi için, ihale dökümanında bu hususta açık düzenleme yapılması zorunluluğu vardır.
Yeni Kararnamelerin yayınlanması sonuç olarak olumlu olmuştur. Çok daha önce yayınlanması beklenen Kararnamelerle yapılan yeni düzenlemelerin, uygulamada yaşanan bir çok soruna çözüm olacağı kanaatindeyiz.
adminİdare Şartname ile Teknik Şartname Arasındaki Farklar 1.GİRİŞ Kamu kurumlarınca açılan ihalelere giren isteklilerde, işin gerçekleştirilmesiyle ilgili olarak belli kriterler aranmaktadır. Aranan bu kritirelere göre, ihaleyi kazanan firma belirlenecek ve…
adminBot Hesap Gerçek kullanıcılar tarafından yönlendirilen çoğu bot hesaplar aynı anda aynı hashtag (etiket) üzerinden aynı mesajları paylaşarak kamuoyu yaratmak amacıyla kullanılıyor. Norton Symantec’in Avrupa, Ortadoğu ve Afrika’da (EMEA) yaptığı…
