Kamunun Finans Haberleri Merkezi
Kamunun Finans Haberleri Merkezi
admin
4734 Sayılı Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esasların Genel Olarak Getirdiği Yenilik ve Değişiklikler
Yeni fiyat farkı Esaslarının getirdiği yenilik ve değişiklikler genel olarak şu şekilde sıralanabilir:
1) 4734 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde sayılan istisna hükümlerine göre ihalesi yapılan yapım işlerinin ihale dokümanlarına hüküm konulmak suretiyle; keza, 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesine göre doğrudan teminle gerçekleştirilen yapım işlerinin sözleşmelerinde öngörülmek suretiyle bu işlere de fiyat farkı hesaplanabilecektir.
2) Temel ve güncel endeks tanımları değişmiştir. Eski fiyat farkı Esaslarında;
“Temel indeks: İhale (son teklif verme) tarihinin içinde bulunduğu aydan bir önceki aya ait indeksi,
Güncel indeks: Hakedişin düzenlendiği tarihin içinde bulunduğu aydan bir önceki aya ait indeksi”
İfade ederken, yeni fiyat farkı Esaslarında;
“Temel endeks: İhale tarihinin içinde bulunduğu aya… ait endeksi,
Güncel endeks: Uygulama ayına ait endeksi”
Temsil etmektedir.
Böylece, temel ve güncel endeks belirlemelerinde bir önceki ay mantığından vazgeçilerek mevcut ayın esas alınması benimsenmiş, keza güncel endeks tespitinde de, hak ediş düzenleme tarihi yerine uygulama ayı ölçütü kabul edilmiştir.
3) Eski fiyat farkı Esaslarında, fiyat farkı hesabında, TÜİK tarafından yayımlanan 1994=100 bazlı endekslerin kullanılması kabul edilmişken, yeni fiyat farkı Esasları TÜİK tarafından yayımlanan 2003=100 Temel Yıllı endekslerin esas alınmasını öngörmektedir.
4) Ağırlık oranları temsil katsayılarına uygulanacak maliyet girdileri ve endeksler alt gruplar itibariyle çeşitlendirilmiş, idarenin alt gruplarda yer alan farklı bir ya da birden fazla endeksi esas alabilmesine imkan sağlanmıştır.
Yeni fiyat farkı Esasları ağırlık oranları temsil katsayılarını bir malzeme yerine aynı sınıfa girebilecek malzeme grupları şeklinde genişletmiş, keza bu genişliğe paralel biçimde fiyat farkı hesabında kullanılacak endksleri de çeşitlendirmiştir.
Örneğin, (b1) sabit katsayısı, metalik olmayan diğer mineral ürünleri ana malzeme grubunu temsil ederken, bu grup kapsamına giren ve fiyat farkı formülünde (Ço, Çn) olarak gösterilen alt malzeme ya da malzeme gruplarına ait endeksler;
26 numaralı “Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünleri”,
261 numaralı “Cam ve Cam Ürünleri”,
262 numaralı “İnşaat Amaçlı Olanlardan Başka Ateşe Dayanıklı Olmayan Seramik Ürünler; Ateşe Dayanıklı Seramik Ürünler”,
263 numaralı “Seramik Karo ve Kaldırım Taşları”,
264 numaralı “Fırınlanmış Kilden Kiremit, Briket, Tuğla ve İnşaat Malzemeleri”,
265 numaralı “Çimento, Kireç ve Sıva Alçısı”,
266 numaralı “Beton, Sıva Alçı ve Çimentodan Yapılan Ürünler”,
267 numaralı “Bina Taşları ve Bunlarla İlgili Nesnelerin Süslenmesi, Kesilmesi, Şekillendirilmesi ve Tamamlanması”, şeklinde belirlenmiştir.
Benzer genişletme ve çeşitlendirme (b2) demir ve çelik ürünlerinin ağırlık oranını temsil eden sabit katsayı, (b3) katı veya sıvı yakıtların ağırlık oranını temsil eden sabit katsayı, (b4) ağaç ve mantar ürünlerinin ağırlık oranını temsil eden sabit katsayı için de yapılmıştır.
Böylece idare, kendi işinin özelliği bakımından hangi girdiler kullanılıyor ise bunlar özelinde sabit katsayı ve bu katsayıya uygulanacak endeks ya da endeksler belirleyebilecektir.
Bu uygulamanın temel faydası, hesaplanan fiyat farkının daha gerçekçi ve isabetli sonuç vermesidir. Zira işin imalat girdilerini oluşturan çok sayıda malzemeye/malzeme grubuna ait (örneğin, 26’ lı endeksler için 261-267) fiyat değişimleri hesaplamaya yansımış olacaktır. Keza, işte ağırlıklı olarak ve sınırlı sayıda girdi mevcutsa fiyat farkı hesabı bu malzemelerdeki fiyat değişimlerini yansıtacak, ilgisiz olanlar dışarıda bırakılacaktır. Örneğin, bir onarım işinde sadece kapı-pencere doğramaları yenilenecek ve bu kapsamda ahşap doğrama imalatı ile camlar takılacaksa fiyat farkına esas sabit katsayı ve endeksler olarak işçilik ve diğer malzemelere ait sabit katsayılar yanında ilgisine göre (201, 202, 261) numaralı malzemeler ve endekslerinin dikkate alınması yeterli olacaktır.
Getirilen sistemin mantığı ve işleyişi bu şekilde olmakla birlikte, düzenlemeden kaynaklanan ve uygulayıcıları tereddüde sevkeden bir kısım eksiklik ve belirsizlikler de vardır[1].
Zira Kararname eki Esaslarda, sabit katsayılara dayalı şekilde fiyat farkı hesaplamayı tercih eden idarenin, ihaleden önce a, b1, b2, b3, b4, b5 ve c için toplamı bire (1.00) eşit olacak şekilde katsayılar belirleyerek ihale dokümanında göstermesi gerektiği ifade edilmekle birlikte, sayıları genişletilen ve çeşitlendirilen endeksler bakımından idarenin birden fazla endeksi tespit etmesi halinde bunu dokümanda gösterip göstermeyeceği veya gösterecekse nasıl göstereceği ya da bahse konu endekslerin ağırlığını sabit katsayılara nasıl yansıtacağı düzenlenmiş değildir.
Bu çerçevede örneğin, idare (b1) metalik olmayan diğer mineral ürünler sabit katsayısını 0,25 belirlemişse, bu katsayı ağırlığını oluşturan alt malzemelere ait (ilgisine göre 261, 262, 263, 264, 265, 266, 267 numaralı) endeksleri ve bu endekslerden her birisinin etki derecesini nasıl ve nerede gösterecektir.
Öte yandan sistemin tam ve eksiksiz işleyebilmesi için belli kabul ve standartların oluşmasına ihtiyaç vardır.
Aksi halde bu karmaşıklık ve teknik zorluk idareleri fiyat farkı hesaplamamaya veya genel endekse dayalı fiyat farkı hesaplamaya ya da yukarıda değinildiği üzere alt endeksleri kullanmak yerine ana endeks (iki haneli) üzerinden fiyat farkı hesaplamaya sevkedecektir.
Teknik zorluk ve karmaşıklık şudur:
Sistemin işleyebilmesi için, toplamı bire (1.00) eşit olacak şekilde a, b1, b2, b3, b4, b5 ve c sabit katsayıları belirlenirken, bu katsayı gruplarının her birinin kapsamında bulunan üç haneli alt endekslere ait malzemeler/malzeme gurupları dikkate alınmalı, katsayılar bu tasnif sistemi içerisinde tespit edilmelidir. Keza, üç haneli alt endekslere ait malzemelerin/malzeme guruplarının sabit katsayılar içerisindeki ağırlıkları da ihale dokümanında gösterilmelidir.
İşte, bu şekilde bir veri bütünü tespit etmek ve fiyat farkı hesabında kullanabilmek için, yapım işinin imalat ve ihzaratına giren her bir malzemenin hem tutar yönüyle parasal ağırlığını bulmak hem de tür itibariyle hangi alt endeks grubuna ait olduğunu tayin etmek gerekmektedir.
Parasal ağırlıkları bulmak nisbeten kolaydır. Nitekim önceki fiyat farkı Esaslarında da örneğin (b1) için çimentonun parasal ağırlığı bulunup sabit katsayı olarak kullanılmaktaydı. Ancak, oldukça genişletilen ve çeşitlendirilen alt endeks gruplarına ait malzemeleri tespit edip sınıflandırmak karmaşık bir iş olması hasebiyle zorluk arz etmektedir. Bu iş bir otomasyon dahilinde yapılsa bile sorunludur. Zira belli bir standardın sağlanabilmesi için malzemelerin yorumlanması, kısmen belirsizlik arz edenler dahil her birisi için deyim yerindeyse bir adres gösterilmesi gerekir.
Bu nedenle, sorunun çözümü için ya TÜİK tarafından alt endekslerin tespitinde kullanılan (sepete giren) tüm malzeme türleri listelenerek idarelere rehberlik sağlanmalı ya da Kamu İhale Kurumunca Esasların 12 nci maddesindeki yetkiye istinaden, ilgili Kurumların teklifi üzerine standartlar belirlenmelidir.
5) Esasların 5/7 maddesinde;
“… Ağırlık oranını gösteren sabit katsayılarından biri, birkaçı veya tamamı kullanılarak, yapım işinin farklı bölümleri/aşamaları için toplamları bire (1.00) eşit olacak şekilde farklı fiyat farkı katsayıları belirlenebilir.”
Denilerek, işin özelliği ve aşamaları itibariyle belli girdilerin ağırlıklı kullanıldığı dönemleri karşılayan farklı ve/veya birden fazla endeks ve sabit katsayı gruplarının oluşturulmasına imkan sağlanmıştır.
Esas itibariyle eski fiyat farkı Esasları açısından da bu tür bir uygulama yapılmasını engelleyen bir düzenleme bulunmamaktaydı. Ancak açık bir hükmün bulunmaması nedeniyle yaşanan tereddütler ve ihtilaflar giderilmiş oldu.
6) Zorunlu nedenler dışında, hakedişlerin uygulama ayından sonraki ayın ilk beş iş günü içerisinde ve uygulama ayına ait endeksler belli olduktan sonra düzenlenmesi esas kabul edilmiştir.
Esasların konuyu düzenleyen 6/2 madde hükmü şöyledir:
“Fiyat farkı uygulanan işlerde, zorunlu nedenler dışında, hakedişlerin uygulama ayından sonraki ayın ilk beş iş günü içerisinde ve uygulama ayına ait endeksler belli olduktan sonra düzenlenmesi esastır. Uygulama ayına ait endeksler belli olmadan hakedişin düzenlendiği hallerde, fiyat farkı hesabı hakedişle birlikte yapılmaz, uygulama ayına ait endeksler belli olduktan sonra ayrıca hesaplanır.”
Bu kural Yapım İşleri Genel Şartnamesi md. 39/4’ de yer alan “Geçici hakediş raporları yüklenicinin başvurusu üzerine, sözleşme veya eklerinde aksine bir hüküm bulunmadıkça her ayın ilk beş işgünü içinde düzenlenir” hükmüne paralellik arz etmektedir.
Kuşkusuz, sözleşmesine göre hak edişlerin bir aydan daha kısa (örneğin on beş gün) veya daha uzun sürelerde (örneğin, kırk beş gün) düzenlenmesinin öngörüldüğü işleri veya muhtelif nedenlerle imalat yapılamadığı için hak edişlerin aylık düzenlenemediği işleri ya da benzeri zorunlu nedenleri bu kuralın istisnası olarak kabul etmek gerekir.
Öte yandan, Esaslarda yer alan “Uygulama ayına ait endeksler belli olmadan hakedişin düzenlendiği hallerde, fiyat farkı hesabı hakedişle birlikte yapılmaz, uygulama ayına ait endeksler belli olduktan sonra ayrıca hesaplanır.” hükmü uyarınca, uygulama ayına ait endekslerin belli olmasını müteakip, ek bir hak edişle fiyat farkı ödemesi veya kesintisi yapılmalıdır. Bu hesabın, kural olarak sonraki hak edişe bırakılması doğru değildir.
7) Anahtar teslimi götürü bedel işlerde geçici kabul noksanları için tutulan % 3’ lük tutar ile birim fiyatlı işlerde kesin hesabı yapılmayan imalat için tutulan % 5’ lik tutarlar için ait oldukları hak ediş raporlarında fiyat farkı hesaplanacak ve yükleniciye ödenecektir. Bir başka ifadeyle bu tutarlar da fiyat farkı formülündeki (An) değerine dahil edilecektir.
Esas itibariyle eski fiyat farkı Esasları açısından da bu tür bir uygulama yapılması gerekli olmakla birlikte, açık bir düzenlemenin bulunmaması nedeniyle tereddütler ve ihtilaflar yaşanmaktaydı. Yapılan açık düzenleme ile bu sorunlar giderilmiş oldu.
8) Esasların 7/2 maddesinde; “Herhangi bir aya ait iş programına yüklenicinin kusuru nedeniyle uyulmadığı takdirde, daha sonraki aylarda yapılacak imalatlarda, imalat miktarı iş programına uygun hale gelinceye kadar, fiyat farkı hesaplanırken, iş programına göre gerçekleştirilmesi gereken ayın endeksi ile işin fiilen gerçekleştirildiği ayın endeksinden düşük olanı esas alınır.” Denilmek suretiyle, iş programına uygun davranmayan yüklenici açısından endeks mukayesesi yapılması ve idare lehine olanın uygulanması zorunluluğu getirilmiştir.
9) Esasların 7 nci maddesinin 3 ve 5 inci fıkralarında;
“Havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmadığı dönemde, idarenin izniyle yüklenici tarafından teknik şartlar yerine getirilerek işe devam edilmesi veya yüklenicinin iş programında öngörülenden daha fazla imalat yapması halinde, imalatın fiilen yapıldığı ay esas alınarak, bu dönemde gerçekleştirilen işler için fiyat farkı hesaplanır.
“İdarenin talebi olmaksızın yüklenici iş programına nazaran daha fazla iş yaparsa, işin fiilen yapıldığı ay esas alınarak fiyat farkı hesaplanır.”
Denilerek, yüklenicinin, idarenin bilgi ve talebi doğrultusunda veya kendi insiyatifiyle iş programının önünde gitmesi (fazla iş yapması) halinde, fazladan yapılan işlere de, yapıldıkları ay uygulama ayı kabul edilerek fiyat farkı hesaplanması gerektiği kural altına alınmıştır.
Hemen belirtelim ki, eski fiyat farkı Esasları açısından da bu tür bir uygulama yapılması zaten gerekli olmakla birlikte, açık bir düzenlemenin bulunmaması nedeniyle tereddütler ve ihtilaflar yaşanmaktaydı. Yapılan açık düzenleme ile bu sorunlar giderilmiş oldu.
Öte yandan, Esasların yukarıya alınan 7 nci maddesinin 3 üncü fıkrası tek başına amacı karşılamakta olup, 5 inci fıkrası yersiz bir tekrar olmuştur.
10) Esasların 6/12 maddesinde;
“Akaryakıt girdisinin nev’ine uygulanan Özel Tüketim Vergisinde değişiklik gerçekleşmesi halinde, bu değişikliğin bayi satış fiyatlarında yol açtığı artış veya azalış dikkate alınarak, b3 katsayısının hesaplanmasına esas alınan miktarın uygulama ayına karşılık gelen kısmı için bu vergide birim başına meydana gelen değişiklik miktarı, 5 inci maddeye göre yapılan fiyat farkı hesabından bağımsız olarak ayrıca ödenir veya kesilir.”
Denilerek, ÖTV’ de meydana gelen artış veya azalışın, o uygulama ayında kullanılan akaryakıt miktarı itibariyle, fiyat farkıyla ilişkilendirilmeksizin ayrıca ödenmesi veya kesilmesi öngörülmüştür.
11) Çerçeve anlaşma ihalelerinde uygulanacak fiyat farkı hesap ve yöntemi açısından gerekli olan ek düzenlemeler yapılmıştır.
adminHİZMET ALIM İHALELERİNDE FİYAT FARKI UYGULAMASI I-GİRİŞ: Son yıllarda kamu sektöründe, hizmet ihalesi yoluyla bir takım hizmetlerin (temizlik, güvenlik vs) gördürülmesi uygulaması yaygınlaşmıştır. Söz konusu hizmetlerin senelere sari olarak satın…
adminİdare Şartname ile Teknik Şartname Arasındaki Farklar 1.GİRİŞ Kamu kurumlarınca açılan ihalelere giren isteklilerde, işin gerçekleştirilmesiyle ilgili olarak belli kriterler aranmaktadır. Aranan bu kritirelere göre, ihaleyi kazanan firma belirlenecek ve…
