Kamunun Finans Haberleri Merkezi
Kamunun Finans Haberleri Merkezi
admin
I. 1921 Anayasası
1. 1876 Kanun-u Esasîsini yürürlükten kaldırmamıstır.
2. Kendi degistirilis usûlünü öngörmemistir. Dolayısıyla 1921 Anayasası tarihimizdeki
ilk ve tek “yumusak anayasa”dır.
3. Türk tarihinde ilk defa “millî egemenlik ilkesi”ni ilân etmistir.
4. Meclis hükümeti sistemini kurmustur. Yani yasama ve yürütme kuvvetleri mecliste
toplanmıstır.
5. Yasama ve yürütme yetkisi mecliste toplandıgı için Meclis hükümeti söz
konusudur.
6. cra vekilleri (bakanlar) dogrudan dogruya Meclis tarafından seçiliyordu.
6. Devlet baskanlıgı, Basbakanlık yoktur.
7. Yerinden yönetim ilkesine büyük önem vermistir.
8. Birinci Meclis, Nisan 1923’te dagılmıstır. Yerine Haziran-Temmuz 1923’te kinci
Meclis seçilmistir.
9. Cumhuriyet, Anayasanın 1’inci maddesinin degistirilmesi suretiyle 29 Ekim 1923’te
ilân edilmistir.
10. Hangi ilin baskent olacagı karar verilmemistir.
11. Milletvekili seçimlerini 2 yılda bir yapılmasını öngörmüstür
1921 Anayasasının Üstünlügü ve Katılıgı Sorunu.- 1921 Anayasasında kendisinin
adî kanunlardan üstün oldugunu ilân eden bir hüküm yoktur. Keza, 1921 Anayasası kendi
degistirilisi için bir hüküm de getirmemektedir. O halde 1921 Anayasasının bir “yumusak
anayasa” oldugu, kanunlar gibi degistirilebilecegi sonucuna varabiliriz. Zaten 1921 Anayasası
da yine kanunlar gibi nitelikli bir çogunluk aranmadan yapılmıstır.
Kısalıgı ve 1876 Kanun-u Esasîsinin Yürürlügü.- 1921 Anayasası 23 maddelik çok
kısa bir Anayasadır. 1921 Anayasası 1876 Kanun-u Esasîsini yürürlükten kaldırmamıstır.
Aynı anda 1876 Kanun-u Esasîsi de yürürlüktedir. Simdi bu kısa Anayasanın hükümlerini
kısaca görelim:
Millî Egemenlik lkesi.- 1921 Anayasası çok açık bir sekilde, daha 1inci maddesinde
millî egemenlik ilkesini ilân etmektedir: “Hakimiyet bilakaydü sart milletindir”. Aslında 1876
Kanun-u Esasîsi yürürlükten kaldırılmamıs da olsa, 1921 Anayasasının egemenligin
hükümdara ait oldugu bir sistemden çok farklı bir sistemi benimsedigi ortadadır.
Hükümet Sistemi: Meclis Hükümeti.- Meclis hükümeti sistemi, yasama ve yürütme
kuvvetlerinin mecliste toplandıgı bir kuvvetler birligi hükümet sistemidir. Su nedenlerden
dolayı 1921 Anayasasının hükümet sistemi olarak “meclis hükümeti sistemi”ni benimsedigini
söyleyebiliriz:
1. 1921 Anayasasının 2’nci maddesi, “yürütme kudreti ve yasama yetkisi milletin
yegane ve hakikî temsilcisi olan Büyük Millet Meclisinde belirir ve toplanır” diyerek açıkça
kuvvetler birligi ilkesini kabul etmektedir. Yani B.M.M. sadece yasama yetkisine degil,
yürütme yetkisine de sahiptir.
2. 1921 Anayasasının 3’üncü maddesi de aynı yoldadır. Bu madde “Türkiye Devleti,
Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur ve Hükümeti Büyük Millet Meclisi Hükümeti
unvanını tasır” demektedir.
3. 1921 Anayasasının 8’inci maddesi yine meclis hükümetinin kabul edildigini
göstermektedir. Bu madde, hükümetin bölümlerinin (=bakanlıkların) Meclisin seçtigi vekiller
aracılıgıyla yönetilecegini, bu vekillere meclisin yön verecegini ve keza gerektiginde bu
vekillerin Meclis tarafından görevden alınacagını öngörmektedir. Dokuzuncu bölümde
gördügümüz gibi, meclisin dogrudan icra vekili (=bakan) seçmesi, onları kendi arzusuna göre
istediginde degistirebilmesi ve onlara yön verebilmesi meclis hükümeti sisteminin tipik
özelliklerindendir.
4. Meclis hükümeti sistemine uygun olarak 1921 Anayasasında bir devlet baskanlıgı
makamı yoktur. 1921 Anayasası, normal olarak devlet baskanına ait olması gereken birtakım
görev ve yetkileri “Büyük Millet Meclisi Reisi”ne vermektedir.
5. Meclis hükümeti sistemine uygun olarak 1921 Anayasası uygulamasında icra
vekilleri Meclis tarafından teker teker seçilmislerdir.
Yargı Organının Durumu.- 1921 Anayasasında yargı düzenlenmemistir. Yargı
konusunda 1876 Kanun-u Esasînin hükümlerinin yürürlükte oldugu düsünülebilir. Ancak
uygulama hiç de öyle olmamıstır. Bu dönemde yargı yetkisinin de Meclisin elinde oldugu
fikri hâkim olmustur. Bu dönemin olaganüstü kosullarının etkisi altında “istiklâl
mahkemeleri” kurulmustur. Bu mahkemelerin üyeleri Meclis tarafından kendi üyeleri
arasından seçiliyordu. Haliyle bu mahkemelerin olusum tarzı, hakimlerin bagımsızlıgı ilkesine
ve kanunî hâkim güvencesine tamamıyla aykırıydı.
Antlasma Yapma Yetkisi.- 1921 Anayasasına göre (m.7) milletlerarası antlasma
yapma (muahede ve sulh akdî) yetkisi Büyük Millet Meclisine aittir.
Yerinden Yönetim.- 23 maddelik bu kısa Anayasanın toplam 14 maddesinin (m.10-
23) merkezî idarenin tasra teskilâtına ve yerel yönetimlere ayrılması hayret vericidir.
Bakanların seçim usûlünü düzenlemeyen bu Anayasa, nahiyelerin idare heyetlerinin nasıl
seçilecegini düzenlemeyi ihmal etmemistir. 1921 Teskilât-ı Esasîye Kanununun adem-i
merkeziyete ve yerel yönetimlere çok önem verdigi gözlemlenebilir.
adminTemsil Ağırlama Giderleri Örnek Sayıştay Kararları TEMSİL, AĞIRLAMA 8. Daire Karar Tarihi : 25.6.1996 Tutanak No : 3571 Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü Döner Sermaye Saymanlığı 1994 İşletme Yönetmeliği’ndeki düzenlemeler döner…
adminRİSKLİ YAPI ŞERHİ BULUNAN TAŞINMAZLARIN HARÇ MUAFİYETİ Riskli yapı şerhi bulunan taşınmazların yapı kullanma izin belgesi harcından muaf olup olmadığı konusunda bazen uygulamada tereddütler yaşanmaktadır. Bilindiği üzere, 2464 sayılı Belediye…
