Özel İdare Bütçesinden Derneğe Yardım Yapılıp Yapılamaycağı
Karar Tarihi : 09.01.1997
Karar No : 4869/2
KONU
İl özel idareleri bütçelerinden Türk İdareciler Derneğine yardım yapılmasının mümkün olup olmadığı konusunda, 6’ncı Dairenin 2.10.1990 tarih ve 7893 sayılı tutanağa göre düzenlenen 18.12.1990 tarih ve 1048 sayılı ilamı ile 1’inci Dairenin 16.2.1995 tarih ve 5868 sayılı tutanağa göre düzenlenen 1.5.1995 tarih ve 1043 sayılı ilamında yer alan hükümler arasında aykırılık bulunduğundan bahisle içtihadın birleştirilmesi istemi.
KONU İLE İLGİLİ MEVZUAT
3360 sayılı Kanunla değişik İl Özel İdaresi Kanununun 82’nci maddesi ;
2908 sayılı Dernekler Kanununun 58’inci maddesi ;
İl Özel İdaresi Bütçe ve Muhasebe Usulü Yönetmeliğinin 209’uncu maddesinin (B) bendi;
İNCELEME
Konu ile ilgili mevzuat incelenerek gereği görüşüldü :
3360 sayılı Kanunla değişik İl Özel İdaresi Kanununun 82’nci maddesinin 5’inci bendinde, kamu yararına hizmet yapan derneklere yapılacak yardımlar il özel idaresinin giderleri arasında gösterilmiştir.
İlamlar arasında aykırılığa yol açan hadisede, il özel idaresi bütçesinden yardım yapılan dernek, Türk İdareciler Derneğidir. Türk İdareciler Derneği de 21.7.1966 tarih ve 6/6771 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kamu yararına çalışan derneklerden sayılmıştır.
İl özel idareleri tarafından yürütülecek mahalli hizmetler İl Özel İdaresi Kanununun 78’inci maddesinde belirtilmektedir. Ancak, il özel idarelerinin giderleri ya da başka bir ifadeyle, bütçelerinden yapacakları ödemeler, bu hizmetlerle sınırlı değildir. İl Özel İdaresi Kanununun giderlere ilişkin 82’nci maddesinde, mahalli hizmetlere ait giderlerin yanısıra, bu hizmetlerin dışında kalan hususlara ait ödemeler de sayılmıştır. Bu çerçevede kamu yararına çalışan derneklere yapılacak yardımlar da 82’nci maddede açıkça belirtilmiştir. Buna göre, kanunun bir maddesinde açıkça cevaz verilen bir ödemenin, aynı kanunun başka bir maddesine aykırı olduğunu ileri sürmek mümkün değildir.
Ayrıca, il özel idareleri tarafından kamu yararına çalışan derneklere yardım yapılabilmesini, bunların münhasıran aynı mahalle yönelik hizmet ifa etmeleri şartına bağlamak 2908 sayılı Dernekler Kanunu hükümlerine de uygun düşmemektedir. Zira anılan Kanunun 58’inci maddesi hükmüne göre, bir derneğin kamu yararına çalışan derneklerden sayılabilmesi için, derneğin amacının ve bu amacı gerçekleştirmek için giriştiği faaliyetlerin ülke çapında yararlı sonuçlar verecek nitelik ve ölçüde olması zaruri bulunmaktadır. Dolayısıyla bu kabil derneklerin mahalli nitelik taşımaları, kanunda öngörülen şartla bağdaşmamaktadır.
Konuyla bağlantılı bir diğer husus da özel idare bütçesine ekli (R) cetvelinin “Derneklere ve benzeri kurumlara yardım” kısmındaki “Özel idare hizmetleri ile ilgili dernek” ifadesidir. Bu ifade, eski bütçe düzenlemelerinde yer almaktadır. 1.10.1995 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan ve bütçe ile ilgili hükümleri 1.1.1996 tarihinde yürürlüğe giren İl Özel İdaresi Bütçe ve Muhasebe Usulü Yönetmeliğinin 209’uncu maddesinin (B) bendinde, il özel idaresi bütçesine ekli (R) cetvelinin, genel bütçe kanununa ekli (R) cetveli esas alınıp aynı paralelde düzenleneceği belirtilmiştir. Bu hükme uygun olarak düzenlenen (R) cetvelinin “950-Sosyal Transferler” ayrıntı kodunun “Dernek, birlik, sandık, kurum, sendika ve benzeri teşekküllere yapılacak ödemeler” başlığını taşıyan (c) kısmında ise, söz konusu ödemelerin özel idare hizmetleri ile ilgili olacağı yönünde bir ifadeye yer verilmemiştir.
Diğer taraftan, Türk İdareciler Derneğinin il özel idarelerinin görev alanına giren mahalli hizmetlerle ilgisinin bulunmadığını söylemek de mümkün değildir. Adıgeçen dernek, il özel idarelerinin verimliliğini artırmaya ve sorunlarını çözmeye yönelik faaliyetlerde bulunmakta, düzenlediği toplantı ve konferanslarla, yaptığı araştırma ve yayınlarla il özel idarelerine yardımcı olmaktadır. Amacı, üyelerinin nitelikleri ve faaliyet alanı dikkate alındığında, Türk İdareciler Derneğinin, il özel idareleriyle yakın ilişkisinin bulunduğu ve üst kuruluş konumunda bir teşkilata sahip olmayan il özel idarelerinin bu alandaki ihtiyacını kısmen de olsa karşılayabilecek nitelik taşıdığı görülmektedir. Nitekim bu hususlar Dernek Anatüzüğünde de belirtilmiş ve Anatüzüğün 2’nci maddesinde, “Genel ve yerel yönetimlerin (özel idare, belediye ve köylerin) daha iyi hizmet verebilir durumda olmaları için gerek uygulayıcı, gerek bilimsel kuruluşlarla işbirliği halinde gerekli araştırma, inceleme ve yayın çalışmaları yapmak ve önerilerde bulunmak”, Derneğin amacı ve çalışma konuları arasında sayılmıştır.