MUHASEBENİN İŞLETMELERE SAĞLADIĞI REKABET AVANTAJLARI
Yaşayan bir canlı olarak işletmenin yaşamını devam ettirdiği ortama ayak uydurabilmesi için o ortamın koşullarını devamlı olarak tanıması gerekmektedir. Bundan sonra da elde ettiği veya edeceği kaynakları nasıl deeğerlendireceğini kesinlikle saptaması amaçlarının gerçekleştireceği faaliyet alanlarının araması, yeni ürün pazar kombinasyonuna uygun bir biçimde seçmesi gerekecektir.6 Şu halde piyasaya sunulacak ürünlerin maliyet fiyat karşılaşması, rakiplerin maliyet fiyat karşılaşması, muhasebe maliyet verilerinden yararlanarak rekabette avantajlı olduğu ürün ve ürün grupları dezavantajli olduğu ürünleri piyasa performansına göre karar alıcılarına destek olmak, piyasa rekabetindeki kuvvetli ve zayıf yönlerini muhasebe mali verileriyle belirleyerek üstün olduğu yönleriyle rekabet etmeyi sağlamaktır.
Piyasa girişinde hangi mal ve hizmetin hangi rekabet ortamında göstereceği performansı ve bu piyasada tutunabilmesi için gerekli mali gücün yeterliliği muhasebe bilgisinden yararlanır.
Finansal analiz, işletme kararlarının alınması sürecinde oldukça kullanışlı olmasına rağmen bir takım eksikliklere sahiptir. Finansal teknik analizi olan rasyo analiz temelde işletmenin geçmiş performasına yönelik veriler sağlar. Esasında işletmenin geçmişinde performans için önemli bir bilgi olmasına rağmen işletmenin geleceğe yönelik istikametini belirlemeye yeterli değerdir. Buna ilaveten işletme için yeterli bilgiler, muhasebe mevzuatının el verdği kapsamda ve mevcut prosedürler kapsamında elde edilebilir. Finansal analiz yöntemlerinin mali tablolarda genellikle likit, kaldıraç, karlılık, kaynak kullanım verimliliği ve fon akım analizi gibi, faaliyet rasyoları gibi analizlerle firmanın verileri bir başka firmayla mukayese edilir. Burada muhasebe bilgisinin etkin, verimli ve doğru kullanılması avantaj sağlamaktadır.
3.1-FİNANSMAN VE MUHASEBE İŞLEVİYLE İLGİLİ STRATEJİLER
Yöneticiler ve strateji amaçları stratejisi ne olursa olsun, finansal analiz yapılmadan ve olanakları araştırmadan onları hazırlamak ve uygulamak mümkün değildir. İşletmelerde etkili bir finansman yönetiminin üç önemli amacı bulunmaktadır.7
Etkili bir finansal yönetimin ilk koşulu, çok iyi bir stratejik planın bulunmasıdır. Böyle bir plan işlevsel finansman bölümünün görev sorumluluk alanı dahilinde olmasına rağmen, üst yönetim düzeyinde bulunan yönetici ve stratejisyenlerin de bu konuda sorumlulukları bulunmaktadır. Çünkü finansal kaynakların ve harcamaların analizi yapmadan stratejik kararlar uygulanması mümkün değildir.
Finansal Yönetim Araçları
1.Doğal varlıklara sahip olmak ve durumu sürdürmek için öz varlık, borç ve sermaye temin etmek.
2. Vadesi gelen borçaların ödemesini sağlamak. Yeterli nakit akımını zamanında temin etmek.
3. İşletmenin büyüme ve gelişmesini sağlamak için sağlıklı ve uygun finansman sağlamak.
Onun için stratejik kararların, karar ve tercihleri aşağıda yazılı şekilde muhasebe bilgi işlevi vasıtasıyla analiz edilir.
İşletmenin yatırım finansman tercihler analizi
Ana stratejik kararları, gelecekteki sonuçları tahmin etme
Alternatifler arasında seçim yapmak
Sonuçlar ile başlangıçta saptanmış amaçları kıyaslama yoluyla performans ölçmesi.
Tüm finansal stratejilerde üç unsur yer almaktadır.
1. Girdiler işletmenin cari finansal tabloları (bilanço, gelir tablosu, nakit akım tablosu) gelecekle ilgili( tahminler, satışlar, faiz maliyetleri) oluşmaktadır.
2. Model yöneticilerin kar, yatırım ve finansmanı geliştirdikleri hesaplamaların eşitliklerin bütünüdür. Çok sık kullanılan model satış yüzdesi modeli, bu model ilgili gelecek yer ile ilgili satışların tahmin edilmesi ve maliyetlerin de satışların sabit bir yüzdesi olarak gerçekleşecegi düşününce hesaplar yapılır.
3. Çıktılar, işletmenin gelecekle ilgili tahminler(finansal tabloları, bilanço gelir tablosu, nakit akış tablosu) bunlardan hesaplanan finansal oranlar.
Girdiler Model Çıktılar
Bilanço Yatırım Gelecekle ilgili
Gelir Tablosu Finansman performans tablosu
Nakit akış tablosu Geliştirilen hesaplamalar Gelecekle ilgili
Satış, faiz hakkında tahmin ve eşitlikler finansal oranlar
Tüm bu veriler ışığında bir işletmenin belirlenecek stratejileri başarı veya başarısızlığı doğru raporlanmış, doğru analiz yapılmış bilgiler yardımıyla yapılmaktadır. Bu veriler olmadan hiçbir strateji belirleme imkânı söz konusu değildir.
3.2-ÜRETİM VE MUHASEBE İŞLEVİYLE İLGİLİ STRATEJİLER
Üretim sürecinin planlanması en iyi yerleşim düzeninin belirlenmesinden sonra bir işletmenin üretim yönetimi üretim planları uygulamaya başlar. Bu faaliyetler8
1. Bileşenleri üretmeye, satın almaya veya kullanmaya karar verilmesi
2. Malzemeler için en iyi tedarikçiyi seçmek
3. Elde fazla olmamak kaydıyla yeteri miktarda stok bulundurmak.
Tüm bu kurallar birer muhasebe maliyet bilgi işlemi sonucu karar vericilere karar vermesinde yardımcı olur. Üretim yönetimi girdiler, çıktılar haline dönüşerek mal ve hizmet yaratarak tüm karar faaliyetlerinin bütününü kapsamaktadır. İşletme açısından üretim her türlü mal ve hizmetin yaratılmasını oluşturmaktadır. Dolasıyla üretim işlevi sadece fiziksel bir varlık üzerinde yapılan bir değişiklik ötesinde yatar. Sağlanan değer kazandıran, fiziksel (mal) veya fiziksel olmayan(hizmet) ürünlerin yaratılması olarak tanımlanmaktadır. Mal üretimi bir imalat hat sonucudur. Çünkü fiziksel bir madde başka girdiler sonucu yarar sağlar. Farklı bir fiziksel maddeye dönüşmektir. Hizmet üretimi ise bir imalat sonucu değildir. Ortada bir fiziksel mal yoktur. Ona yarar sağlayan bir faaliyet vardır. Hizmet üretimde faaliyetin yapılmasında kullanılan girdiler vardır ancak ortaya çıkan yarar elle tutulmaz, stok
edilemez, saklanamaz, üretidildiği anda tüketilme özelliği var.9 Tüm üretim mal ve hizmetler kombinasyonun da hangi ürün veya hizmetin maliyetli olduğu hangi ürün ve hizmetin karlılığı ölçülmesi veya hangi müşterinin siparişlerinin maliyetli olduğu konularda karar alıcılar muhasebe işlevinde yararlanırlar.
Ürün performans hayat yaşam süresi, teknolojik değişim pazarda tutunması, rakip firmaların durumu, rakip firmaların muhasebe verileriyle karşılaştırma yapılması bilgileri muhasebe işlevinden yararlanarak karar alıcıların rekabet avantajı sağlar şekilde karar almasına yardımcı olurlar. Ürün ve hizmetlerin hakkında piyasa bilgi geri döngüsüyle verilen üretim dizaynı ürün yenilemesi maliyetleri rekabet edilebilir durumu muhasebe bilgi işlem vasısatısıyla karar alıcıları destekler.
3.3-TEKNOLOJİK DEĞİŞİM, YENİLİK RİSKİ VE MUHASEBE ETKİSİ
Teknolojik belirsizlik başarının en belirleyici unsurlarından biride olsa, sadece çalışma ya da çalışmama sorunu değildir. Gerçekten sorun, nadiren bu kadar basit düzeye indirgenir. Sorun genellikle çeşitli çalışma koşullarından ve maliyetlerde performans standartlarının mertebesi olarak algılanmaktadır. Belirsizlikler ise geliştirme, üretme ve operasyon maliyetini artırmadan yeniliğin ne ölçüde çeşitli teknolojik kıriterleri karşıladığı sorunuda yatmaktadır. Her bir üretim sektörün ve üretim teknikleri için farklı prosedürler işler. Teknoloji yeniliğe bağlı risk sigorta edilebilir nitelikteki normal risklerden farklıdır. Ölçülebilir belirsizlikler ya da bilinen anlamıyla risk ile ölçülmeyen belirsizlikler ya da gerçek belirsizlikler farklı kabul etmektir. Genellikle teknolojik yenilikler risk ölçümü kapsamına girilmeyen risklerdir.
Proje tahmin teknikleri ve güvenebilirlikler şimdi firma içinde bir yenilik projenin yürürlüğe koyup koymama konusunda karar verecek olanlar karşılarına çıkacak sorunlar esas alındığında karar vericiler esas olarak aşağıda üç parametreyi tahmin etmek için seçme tekniği mi yoksa sezgisel tahminlerle hareket edecekler.
1- Yapacağı yeniliğin esas olası geliştirme üretim pazarlama maliyeti ve bu harcalamaları yaklaşık gerçekleşeceği zamanlar.
2- Yeniliğin satış ya da kullanımı sonucunda ortaya çıkması beklenen gelirler; akım miktarı ve zamanları
3- Teknoloji ve ticari başarı olasılığı karar vericiler ideal olarak, gelecekteki harcamalar ve gelirlerle ilgili tam bir nakit akım tablosuna sahip olmak isteyecektir. Geliştirme maliyetleri ve daha sonraki piyasa çıkış maliyetleriyle ilgili tahminler olası karları görebilmesi için gereklidir.
Firmalar teknolojik başarı olasılığı ve gerçekleştirme maliyetlerinin hassas bir biçimde tahmin edilmesi piyasa başarısı olasılığının ya da ürün satış gelirinin tahmin edilmesinin kolay olduğunu ortaya çıkarır. Bunun nedenini şöyle izah ederiz.
1- Piyasaya girme süreci ve satışların uzun bir sürede gerçekleştirmektedir.
2- Yeniliğin satış ya da kullanım sonucunda ortaya çıkması beklenen gelir akımının miktarı ve zamanlaması.
3- Teknoloji ve ticari başarı olasılığı.
Firma teknoloji yatırımını ve yeniliğini yaparken yukarıda saydığımız 3 olasılık tahminlerini devamlı reel olarak düşünmek ve hesaplamak zorundadır. Karar vericiler, ideal olarak, gelecekteki harcamalar ve gelirlerle ilgili tam bir nakit akım tablosuna sahip olmak isteyecektir. Geliştirme maliyetleri ve daha sonraki piyasaya çıkış maliyetleriyle ilgili tahminler, olası karları görebilmek için gereklidir; ancak, uçak geliştirme projelerinden edinilen deneyimlerden bildiğimiz gibi, bu tahminler çok kez aşırı yanlış olabilmektedir. Tahmin yöntemleri konusunda bazı düzeltmeler yapılabilir; hem sivil hem askeri projelerde bu düzeltmeler için büyük çabalar gösterilmektedir.10Her teknoloji geliştirme de tahmin edilen olayların temelini oluşturan yapılarla ilgili bilgi sağlamaya odaklanmayan herhangi bir tahmin tekniği iyileştirilmesinin, tahmini geliştirme olasılığa yoktur.11
B-DENETİM
İktisadi faaliyet ve olaylara ilişkin iddaları önceden saptanmış, ölçütlerle tarafsızca kanıt toplama ve kanıt değerlendirmeyle başlayan bir süreçle sonuçları ilgililere bildirmekle biten bir faaliyet olarak tanımlanabilir. Denetimin finansal tabloların doğruluğu ve güvenilirliği sağlamayı amaçladığı gibi faaliyetlerin belirlenen amaç ve hedeflere yönelik çizilen sınırlar dâhilinde ulaşıp ulaşmadığı belirlenen ölçüler çerçevesinde yönetip yönetmediğinide amaçlar ve işletmeler ilgilileri kamuoyu nezdinde aydınlatır.
Muhasebe denetiminin işletme yönetim açısından tanım. Spk.’nın bağımsız denetim standartları tebliğin de denetimin amacı: finansal tabloların, finansal raporların standartları doğrultusunda bir işletmenin finansal durumu ve faliyet sonuçlarını tüm önemli yönleriyle gerçeğe uygun ve doğru bir biçimde gösterip göstermediği konusunda bağımsız denetçinin görüş bildirmesini sağlamaktadır.12 Denetimin temel amacı yapılan faaliyetlerin sunulan finansal tabloların doğru ve güvenilirliğini teyidini sağlamaktır. Güvenilirliğin en önemli faktörüde kamu nezdinde güvenilir olmaktır. Toplumun ekonomik büyümesi, iktisadi yaşamın gelişip karmaşıklaşması güvenilir bilgi elde etme gereksimini daha da arttırmaktadır. Her toplumda alınacak iktisadi kararlar doğrudan doğruya karar işlemi sırasında elde bulunan geçerli bilgiye dayanır.13 İktisadi gelişmenin sanayinin gelişip büyümesinin tasarrufların üretime dönüşmesini temel vazgeçilmez tek koşulu denetim güvenirliğidir. Muhasebe kuralarına sıkı bir şekilde uyan şirketlerin bile, eğer evrakları bir şirketin esas ekonomik durumunu yansıtmıyorsa menkul değerler dolandırıcılığından suçlanabileceklerine dair uyarılır. Güvence belgesi veren denetçilerin bir şirketin mali beyanlarının mali performanslarını dürüstçe yansıttığını onaylanması gerekir.14Güvencede yoksun belge itibari değer kıymeti düşük değerden kalktığı gibi yasal bir suç unsuru da ihtiva eder.
Muhasebe denetimi bir işletmenin mali tabloların veya kamuya açıklanacak diğer bilgilerinin mali tablo düzenleme ve raporlama standartlarına uygunluğu hususunda makul güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız denetimi kanıtların elde edilmesi amacıyla bağımsız denetim standartlarında öngörülen gerekli tüm bağımsız teknikleri uygulaması ve değerlendirerek rapora bağlamasıdır.15
1-Bağımsız Denetimin Sağladığı Avantajlar
Bağımsız denetim sosyal ve ekonomik alanda birçok yarar sağlamaktadır. Adeta ekonominin gelişimini ve finansal piyasaların işlevliğinin motor görevini yapmaktadır. Piyasanın olması sağlayan işlevliğini genişleten o piyasada güven verici olan bağımsız denetimden geçmiş denetim güvencesi veren denetim raporlarıdır. Denetim raporlarının güvenirliliğini sağlayan ülkemizde 660 sayılı khk. ile kurulan kamu gözetim kurumudur. Kamu gözetim kurumu uluslar arası belirlenen finansman raporlama standartlarına uygun, güvenilir, bağımsız denetçi raporların sunulmasını sağlamakta oluşacak şüphe ve çekincelerini bertaraf etmek sağlıklı işleyen bir piyasa ekonomi sistemine dönüştürmektedir. Ekonomik sistemler doğal sistemler değildir. Ekonomi, mevzuat ya da buluş ve yeniliğin evrimsel bir sureciyle yaratılmış toplumsal bir organizasyondur.16 Mevzuat hataları olumsuzlaştırmayı etki eden en önemli unsurdur. İktisat politikaları ekonomiyi her yönüyle evrilebilinir, gelişmesinin ve daralmasının temel etkenidir.
Bağımsız denetimin uygulama hayatında sağladığı yararlar şunlardır:17
a)Denetlenen İşletmelere Sağlanan Yararlar
1- Bağımsız denetim de geçirilmiş finansal tabloların güvenirliği arttırır.
2- İşletme yönetiminin ve işletme çalışanlarının sahte ve hileli işlemler yapma teveccühünü askariye indirir, yok etmeyi amaçlar.
3- Denetlenmiş finansal tablolar resmi kurumlara sunulan finansal rapor ve vergi beyannamelerine temel oluşturduklarından, bu bildirimlerin güvenirliliğin arttırılmış ve böylece devletin vergi alacağının doğru hesaplanması ve intikaline sağlandığında vergisel incelemede vergisel riskleri ortadan kaldırır.
4- Denetlenmiş finansal tabloları kredi olanaklarının genişletmesini ve kredi risk maliyeti düşürmesiyle daha ucuz kredi olanağı sağlar.
5- Bağımsız denetim denetlediği işletmenin muhasebe kayıtlarındaki maddi hataları ortaya çıkarır ve bu sayede gelirlerin ve giderlerin doğru olarak gösterebilmesine yardımcı olur. Muhasebe kayıt disiplini ve iş kontrolünün sağlanmasını teşvik eder.
6- Bağımsız denetim holding kuruluşlarında işletme politika ve yordamlarına tüm topluluk içinde uyulduğu konusunda bilgi güvence verir.
b)İş Hayatının Diğer Üyelerine Sağladığı Yararlar
1- Denetlenmiş tablolar kredi veren kurumlarla kredi verme ile ilgili kararlarında yardımcı olurlar.
2- Denetlenmiş finansal tablolar iş verene ve işçi sendikalarına ücretlerin ve sosyal yardım pazarlığında nesnel bilgiler sağlar.
3- Denetlenmiş finansal tablolar hali hazırda ve gelecekte küçük tasarruf sahibi yatırımlarına yatırım kararlarına ışık tutar.
4- Bir işyerinin satılması alınması ya da başka bir işyeriyle birleşmesi halinde alıcı ve satıcı tarafından güvenilir nesnel bilgi sağlar.
5- Denetlenmiş finansal tablolar işletme ile ilgili taraflara özellikle işletme ile iş ilişkisi olan müşterilere tedarikçilere denetlenen işletmenin karlılığı, faaliyetlerin verimliliği ve finansal yapısının durumu halinde güvenilir bilgi sağlar. Finansal tabloların güvenirliği tedarikçi firmalar tarafından kredili mal ve hizmet satımı güvenirliği gibi uygun finansal destek alarakta işlevi görür.
c)Kamu Kuruluşları Açısından Sağlanan Yararlar
1-Denetlenmiş finansal tablolara dayanarak hazırlanmış vergi beyannamelerine ve mali raporlara güvenin artmasını sağlar ayrıca kamu idaresiyle işletme arasında ihtilafların oluşmasını minimize eder. Vergi dairesiyle mükellef ihtilafları azaltır.
2-Kamu yararına faaliyet gösteren kuruluşlara ait finansal tabloların bağımsız denetcilerce denetlenmesi halinde resmi kurum ve kuruluşların yapacaklarını denetim kapsamını daraltır. Kamu tarafında ayrıca denetlemesine gerek kalmaz.
3-Denetlenmiş finansal tablolar borçluluk ve iflas hallerinde tablolar vekalet ve ortaklık sözleşmelerinin düzenlenmesinde adli mercilere bağımsız ve güvenilir bilgi sağlar.