DENETİM RİSKİ
Denetim finansal tablo kullanıcıları için bilgi riskini sosyal olarak kabul edilecek düzeye indirme sürecidir.
Bilgi Riski : Bir şirket tarafından yayımlanan finansal tabloların önemli ölçüde yanlış ve yanıltıcı olabilme olasılığıdır.
Denetçi Riski : Denetçinin kendisi de finansal tablolar hakkında yanlış görüş verme olasılığıdır.
Toplam Risk = Bilgi Riski ve Denetçinin İş Riskidir.
Denetim riski : Denetçinin finansal tablolar hakkında uygun olmayan görüş verme olasılığıdır.
DENETİM RİSKİNİN BİLEŞENLERİ
1-) Asıl (doğal) Risk : İç kontrolün olmadığı varsayımıyla, bir savın finansal tablolardaki yanıltıcı beyanlara (hile,
maddi hata) olan duyarlılığıdır. Denetçi bu riski kontrol edemez. Göreli risk, fazla veya az, asıl risk durumlarını
ifade eder.
2-) Kontrol Riski : Yanıltıcı beyanların müşterinin iç kontrol sistemi tarafından zamanında engellenmemesi
riskidir. Denetçi kontrol riski üzerinde etkin değildir, sadece müşterilerin kontrol sistemini değerlendirebilir.
Kontrol riskinin belirlenmesi, denetim planlanması için bir ön hazırlıktır. Her yıl aynı müşteri denetleniyorsa,
kontrol riski peşin hükümle belirlenebilir. Denetçi müşterinin kontrol riskine güvenmiyorsa kontrol riskini
maksimum (%100) belirler.
3-) Bulgu Riski : Yapılan maddi doğrulama yordamlarının yanıltıcı beyanları ortaya çıkaramama riskidir.
Denetçi bulgu riskini kontrol edebilir. Bulgu riski denetim yordamlarının bir fonksiyonudur. Örnekleme riski,
örneklemenin, evreni temsil etmemesi nedeniyle yanlış sonuca varılması riskidir. Örnekleme dışı risk, uygun
olmayan denetim yordamlarının kullanılması, yanlışlıkları belirlemede başarısız olunması, sonucun yanlış
yorumlanması nedeniyle meydana gelen risktir.
DENETİM RİSK MODELİ
FORMÜL è DENETİM RİSKİ = ASIL RİSK X KONTROL RİSKİ X BULGU RİSKİ
Asıl risk ve kontrol riskinin bileşimi è Müşteri riskidir.
Kontrol riski ve asıl risk yüksekse bulgu riski düşük düzeyde sağlanır.
Denetçi bulgu riskini % 0,8 geçemeyecek şekilde tasarlanmalıdır.
Formül è Bulgu Riski = Denetim Riski / Asıl Risk x Kontrol Riski
Denetim Kanıtları : Denetim görüşünün dayandığı bir sonuca ulaşmak için denetçi tarafından kullanılan tüm bilgilerdir ve finansal tabloların dayandığı muhasebe kayıtlarında yer alan bilgileri ve diğeri bilgileri kapsar.
Denetim Kanıtlarının Sınıflandırılması
1-) Esas Muhasebe Verileri : Büyük defter, Yevmiye Defteri, Yardımcı Defter, Muhasebe Yönetmelikleri, Finansal tablo düzetmeleri, Maliyet dağıtımlarını destekleyen çalışma tabloları hesaplamaları, mutabakatlar ve açıklamalardır.
2-) Destekleyici Bilgiler : Çekler, Elektronik fon transferi kayıtları, faturalar, sözleşmeler, toplantı tutanakları, doğrulamalar, analist raporları, rakiplerle karşılaştırmalı veriler, soruşturma gözlem vb.
Kanıtın Özellikleri
• Kanıtın Yeterliliği (Miktarı) : Önemlilik ve risk unsurları tarafından belirlenir. Önemlilik ve risk düzeyinin artması daha fazla kanıt toplamasını gerektirir.
• Kanıtın Uygunluğu (Niteliği) : İşlem sınıfları, hesap kalanları, açıklamalar ve ilgili savlardaki yanlış beyanları ortaya çıkarması ya da desteklemesi bakımında güvenilir ve ilgili olmasına bağlıdır.
• Kanıtın Güvenilirliği : kanıtın elde edildiği koşullara bağlıdır.
Bu Konuda geliştirilen genellemeler şunlardır :
* Dışsal kaynaklardan elde edilen kanıt,içsel kaynaklara göre daha güvenlidir.
* İç kontrol yapısı etkinse,içsel olarak yaratılan denetim kanıtı, zayıf iç kontrol yapısına göre daha güvenirlidir.
* Denetçi tarafından doğrudan elde edilen kanıt, dolaylı olarak elde edilen kanıttan daha inandırıcıdır.
* Kaynak, belgelerden sağlanan denetim kanıtı,fotokopi veya faksla sağlanan belgelerden daha güvenlidir.
* Denetim kanıtı belgeli biçimde ise daha güvenirlidir.
Kanıtın ilgililiği, kanıtın denetim amacına uygunluğunu ifade eder.
Savlar, finansal tablo unsurları içinde vücut bulan ve yönetim tarafından yapılmış olan beyanlardır.
Denetçinin yanıltıcı beyan riskini belirlemede kullandığı savlar;
a-) Var olma ve meydana gelmeyle ilgili savlar : Belirli bir tarihte işletmenin varlık ve borçlarının var olup olmaması ve kayıtların belirli dönemde meydana gelip gelmemesi ile ilgili savlardır.
b-) Tamlık ile ilgili savlar : Sunulması gereken tüm işlem ve hesapların finansal tablolarda yer alıp almamasıyla ilgili savlardır.
c-) Haklar ve yükümlülüklerle ilgili savlar : Belli bir tarihte varlıkların işletmenin hakları ve borçlarının ise yükümlülükleri olduğuna ilişkin savlardır.
d-) Değerleme ve dağıtımlarla ilgili savlar : Varlık , borç, öz sermaye gelir ve gider hesaplarının tablolarda uygun rakamlarla yer almasıyla ilgili savlardır.
Denetçi denetim görüşüne ulaşabilmek için kanı toplarken RİSK BELİRLEME YORDAMLARI, KONTROL TESTLERİ ve MADDİ DOĞRULAMA YORDAMLARINI kullanır. Bunlar ;
a-) Kayıtların ve belgelerin kontrolü e-) Doğrulama
b-) Sabit varlıkların kontrolü f-) Yeniden Hesaplama
c-) Gözlem g-) Yeniden Yapma
d-) Soruşturma h-) Analitik Yordamlar
Çalışma Kağıtları : Denetçinin yaptığı çalışma ve denetim hakkında ulaştığı sonuçlarla ilgili olarak tuttuğu kayıtlardır.
Çalışma kağıtlarının sahip olması gereken özellikler
* İncelenmekte olan alan hakkında elde edilen bilginin belgelerini sağlamalıdır
* Denetim raporunda yer alan bulgular ve öneriler için güvenilir destek sağlamalıdır