Kamunun Finans Haberleri Merkezi
Kamunun Finans Haberleri Merkezi
admin
Belediye Tarafından Kurulan İktisadi İşletmenin 4046 Sayılı Kanuna Tabi Olup Olmadığı
Karar No : 4843/1
KONU
………… Belediyesi tarafından hazırlanan “Toplu Konut ve Kentsel Çevre Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliği” ile “Toplu Konut ve Kentsel Çevre Döner Sermaye İşletmesi Tarafından Yapılacak Konut ve Kentsel Çevre Yatırımlarının Yapım ve Kullanımına İlişkin Yönetmelik” taslaklarının Daireler Kurulunca incelenmesi münasebetiyle, sözkonusu döner sermaye işletmesinin 4046 sayılı Kanun kapsamında ticari bir kuruluş olup olmadığı hususunda ortaya çıkan tereddüt.
KONU İLE İLGİLİ MEVZUAT
Anayasanın;
123’üncü maddesinin 2’nci fıkrası,
127’nci maddesi,
Türk Ticaret Kanununun,
3’üncü maddesi,
11’inci maddesinin 1’inci fıkrası,
12’nci maddesi,
13’üncü maddesinin 1’inci fıkrası,
1580 sayılı Belediye Kanununun;
15’inci maddesinin,
65’inci bendi ve 68’inci bentleri,
1580 sayılı Belediye Kanununa 5656 sayılı Kanunun 1’inci maddesiyle eklenen;
Ek 2’nci madde,
Ek 3’üncü madde,
Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 4046 sayılı Kanunun;
1’inci maddesinin (e) fıkrası,
26’ncı maddesinin son fıkrası,
233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 1’inci maddesinin 2’nci fıkrası.
İNCELEME
Konu ile ilgili mevzuat incelenerek gereği görüşüldü:
1580 sayılı Belediye Kanununa 5656 sayılı Kanunla eklenen Ek 2’nci maddesinde belediye meclislerinin lüzum ve ihtiyaç gördükleri takdirde belediye meskenleri yapmak ve bu meskenleri belde sakinlerine kiraya vermek veya satmak işlerini mecburi belediye hizmetleri arasına koyabilecekleri, bu maksadı sağlamak üzere bütçelerinde gerekli paraları ayırmak suretiyle döner sermaye teşkil edebilecekleri ve kurulmuş veya kurulacak yapı ortaklıklarına katılmaya yetkili bulundukları hükmü yer almıştır. Bu hükme dayanılarak “T.C. ……………. Belediyesi Toplu Konut ve Kentsel Çevre Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliği” taslağı hazırlanmıştır. Aynı Kanunun Ek 3’üncü maddesinde yer alan; Belediyelere yaptırılacak evlerin tipleri, satış ve kira şartları ve kendilerine temlik yapılacak kimselerin vasfı ve tercih sıraları belediye meclisince düzenlenecek bir yönetmelikle tesbit edileceğine ilişkin hükme dayanılarak da “T.C. ……………….. Belediyesi Toplu Konut ve Kentsel Çevre Yatırımlarının Yapım ve Kullanımına İlişkin Yönetmelik” taslağı hazırlanmıştır.
Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliği “Kapsam ve Amaç” başlıklı 1’inci maddesinde;
1580 sayılı Belediye Kanunu ile bu Kanuna Ek 5656 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde ……….. Belediyesi tarafından toplu konut ve kentsel çevre üretilmesi ve yönetmelikte belirtilen usul ve şartlarla tahsis ve satışı ve bu amaçlarla yapılacak her türlü müşavirlik hizmetleri, imar planı uygulaması, üstyapı ve altyapı yatırımlarının organizasyonu, planlanması ve inşaat işlerinin yapılması ve bu işler için gerekli olan her türlü inşaat malzemelerinin üretimini ve pazarlamasını konu alan fabrika ve mağazaların kurulması öngörülmektedir. Buna bağlı olarak da maddede sayılan iktisadi faaliyet ve yatırımların yapımı ve kullanımına ilişkin ikinci bir düzenleme yapıldığı görülmektedir.
Yapılan bu idari düzenlemelerin, 1580 sayılı Belediye Kanununun 15’inci maddesinde sıralanan belediyenin görevleri arasında bulunduğuna ve bu Kanuna 5656 sayılı Kanunla eklenen Ek 2 ve Ek 3’üncü maddesine uygun olarak hazırlandığına kuşku bulunmamaktadır.
Ancak Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 24.11.1994 tarih ve 4046 sayılı Kanunun 1’inci maddesinin (e) fıkrasında yer alan “Belediye ve il özel idarelerine ait ticari amaçlı kuruluşlar ile pay oranlarına bakılmaksızın her türlü iştiraklerindeki payların,
……………
Ekonomide verimlilik artışı ve kamu giderlerinde azalma sağlamak için özelleştirilmelerine ilişkin esasları düzenlemektir.” Hükmü ile mahalli idarelerin ticari amaçlı kuruluşları ve her türlü iştiraklerindeki payları özelleştirme kapsamına alınmış, aynı Kanunun 26’ncı maddesinin son fıkrası ile de; Belediyeler ve diğer mahalli idareler ile bunların kurdukları birlikler tarafından ticari amaçla faaliyette bulunmak üzere ticari kuruluşlar kurulması, mevcut veya kurulacak şirketlere sermaye katılımında bulunulması, Bakanlar Kurulunun iznine tabi tutulmuştur.
4046 sayılı Kanunun amaç ve kapsamını belirleyen 1’inci maddesinin (d) fıkrasında; “Genel ve katma bütçeli idareler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşların….” denilmek suretiyle genel ve katma bütçeli idarelere ait döner sermayeli kuruluşların bu kanun kapsamında olduğu açıkça belirtilmiş bulunduğu halde, aynı maddenin (e) fıkrasında; “Belediye ve il özel idarelerine ait ticari amaçlı kuruluşlar” ifadesine yer verilmiş, belediyelere ait döner sermaye işletmelerinden söz edilmemiştir. Yine aynı Kanunun mahalli idarelerde özelleştirme uygulamalarının düzenlendiği 26’ncı maddesinin son fıkrasında da belediyeler tarafından ticari amaçla faaliyette bulunmak üzere ticari kuruluşlar kurulmasının Bakanlar Kurulunun iznine tabi olduğu belirtilmiştir. Bu hükümlerde yer alan ticari amaçlı kuruluşlar ifadesinden hangi kuruluşların kasdedildiği ve 1580 sayılı Kanunun 15’inci maddesinin 65 ve 68’inci bentleri ile bu Kanuna 5656 sayılı Kanunla eklenen Ek 2’nci maddesine dayanılarak kurulması düşünülen döner sermaye işletmesinin 4046 sayılı Kanun kapsamında ticari amaçlı bir kuruluş olup, olmadığının açıklığa kavuşturulması için öncelikle ticari amaçlı faaliyet kavramı üzerinde durmak lazımdır.
Öğretide, insanların ihtiyaçlarını doğrudan doğruya veya dolayısıyla karşılamak amacıyla işleyen veya işletilen her iktisadi birime işletme, gelir sağlamak amacıyla yapılan bütün işlere ise iktisadi faaliyet denilmektedir. İktisadi işletme ise, gelir sağlamak amacıyla emek ve sermayenin bağımsız bir organizasyon teşkil edecek şekilde birleşmesi ve faaliyete geçmesi şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre ticari mahiyetteki işletmelerin karekteristik vasıfları işletmenin mevzuunun ve faaliyetinin tedavül ekonomisine iştiraki tazammun etmesi ve faaliyetlerinin devamlılık göstermesidir.
Nitekim Türk Ticaret Kanununun 3’üncü maddesinde, ticarethane veya fabrika yahut ticari şekilde diğer bir müesseseyi ilgilendiren işlerin ticari iş, 11’inci maddesinde, ticarethane fabrika veya ticari şekilde işletilen diğer müesseselerin ticari işletme olduğu belirtilmiş, 12’nci maddesinde de madde devamında 12 bent halinde sayılan veya mahiyetçe bunlara benzeyen işlerle uğraşmak üzere kurulan müesseselerin ticarethane sayılacağı açıklandıktan sonra fabrikacılık, hammadde veya diğer malların makina yahut sair teknik vasıtalarla işlenerek yeni veya değerli mahsuller vücuda getirilmesi şeklinde tanımlanmıştır. Aynı Kanunun 13’üncü maddesine göre, birinci fıkrada bent halinde sayılan işleri görmek üzere açılan bir müessesenin işlerinin hacim ve ehemmiyeti ticari muhasebeyi gerektirdiği ve ona ticari ve sınai bir müessese şekil ve mahiyeti verdiği takdirde bu müessese de ticari işletme sayılacaktır. Maddenin son fıkrasında, işlerin mahiyetine göre 12’nci madde gereğince ticarethane veya fabrika olarak vasıflandırılamayan müesseselerin de ticari şekilde işletilen diğer müesseseler olarak ticarethane sayılacağı ayrıca belirtilmiştir.
Bahse konu taslakla kurulması öngörülen döner sermaye işletmesi, amaç maddesinde belirtildiği gibi, sosyal içerikli de olsa, toplu konut ve kentsel çevre üretilmesi amacıyla kurulacak ve bu meyanda, müşavirlik hizmetleri, imar planı uygulaması ve inşaat malzemeleri üretimi gibi gerek öğretide, gerekse Türk Ticaret Kanununun yukarıda açıklanan tanımlarına uygun olarak ticari faaliyetlerde bulunacaktır. Döner sermaye işletmesinin özel mevzuat hükümlerine göre kurulup, yürütüleceği dolayısıyla Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi bulunmadığı öne sürülebilirse de, ticari faaliyet kavramının tarifi ve tesbiti bakımından kamu işletmeleri ile özel kesim işletmeleri ayrımının konuya ilişkin herhangi bir farkı bulunmamaktadır.
Kamu iktisadi işletmelerinin sosyal içerikli amaçlarının da bulunması doğaldır. Bu amacı gerçekleştirmek üzere sürdüreceği ticari faaliyetlerin nitelik itibariyle ticari faaliyet sayılamayacağı düşünülürse, 4046 sayılı kanunun 1’inci maddesinin (e) fıkrası ile aynı Kanunun 26’ncı maddesinin son fıkrasında “yer alan ticari amaçlı kuruluşlar” ifadesinin hiç bir önem ve anlamı kalmayacaktır.
Diğer taraftan döner sermayeli işletmeler 1050 ve 2886 sayılı Kanunlar kapsamı dışında bırakılmak suretiyle faaliyetlerini ticari isterlere göre sürdürmeleri amaçlanmıştır. Nitekim “Döner Sermayeli Kuruluşlar İhale Yönetmeliği”nin 2’nci maddesinde, döner sermayeli kuruluşların kendilerine verilen görevleri ve hizmetleri kuruluş amaçlarına uygun olarak ve verimlilik ilkelerine göre yapacakları, aynı yönetmeliğin 63’üncü maddesi hükmüne göre de üretilen mal ve hizmetlerin satışının ticari usüllere göre yapılacağı belirtilmiştir.
1580 sayılı Kanunun 15’inci maddesinin 65 ve 68’inci bentleri ile bu Kanuna 5656 sayılı Kanunla eklenen Ek 2’nci maddeye dayanılarak belediyeler tarafından ticari amaçlı faaliyetlerde bulunmak üzere kurulan döner sermaye işletmelerinin yukarıda açıklanan nedenlerle 4046 sayılı Kanun kapsamında olduğu sonucuna varılmıştır.
SONUÇ
Mahalli idarelerin bütçelerinden mali kaynak ayırmak suretiyle ticari amaçla faaliyette bulunmak üzere kurdukları döner sermaye ve benzeri işletmelerin 4046 sayılı Kanun kapsamında bulunduğuna, dolayısıyle aynı Kanunun 26’ncı maddesinin son fıkrası gereğince Bakanlar Kurulunun kuruluş iznine tabi olduğuna çoğunlukla karar verildi.
adminCARİ HARCAMALARIN KONTROL ALTINDA TUTULMASINA YÖNELİK PROJE VE İŞLERİN DESTEKLENMESİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR Amaç Madde 1‐ (1) Bu Usul ve Esasların amacı, Kamu Harcamalarının Rasyonelleştirilmesi Programının Cari Harcamaların Kontrol…
adminMenkul Kıymet Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği (III-48.5) BİRİNCİ KISIM GENEL HÜKÜMLER BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Kısaltmalar Amaç ve kapsam MADDE 1 – (1) Bu Tebliğin amacı;…
