Bağımsız Denetim Kuruluşlarının ve Bağımsız Denetçilerin Sorumlulukları:
Bağımsız denetim kuruluşları ve bağımsız denetçiler için yapılması yasak olan faaliyetler ve davranışlar, Sermaye Piyasasında Bağımsız Dış Denetleme Hakkında Yönetmelik’ in 12’nci maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;
Bağımsız denetleme kuruluşlarının denetçileri;
- Denetledikleri ortaklıklar, yardımcı kuruluşlar ve iştirakleri ile borç-alacak ve ortaklık ilişkisi içinde bulunamazlar,
- İşleri dolayısıyla öğrendikleri bilgi ve sırları, görevleri süresince ve görevlerini bıraktıktan sonra da açıklayamazlar,
- Ticaret yapamazlar,
- Meslekle ve meslek onuruyla bağdaşmayan işlerle uğraşamazlar,
- Denetleme yaptıkları ortaklıklar ve yardımcı kuruluşlar ile bunların işletmelerinde hiçbir ünvan veya sıfatla görev alamazlar.
Bu maddenin (c) bendi dışında kalan yasaklar bağımsız denetleme kuruluşları, (b) bendindeki yasak ise kuruluşların diğer çalışanları içinde geçerlidir.
Bağımsız denetleme kuruluşları ve denetçileri, iş elde etmek için reklam sayılabilecek faaliyetlerde bulunamazlar, iş öneremezler.
Bağımsız denetleme kuruluşlarınca, yöneticilerinin, denetçilerinin ve bunların üçüncü dereceye kadar (üçüncü derece dahil) kan ve sıhri hısımları ile eşlerinin, ortak, yönetim kurulu başkan ve üyesi, şirket müdürü veya yardımcısı bulundukları ortaklıklar ve yardımcı kuruluşlar ile bunların iştiraklerinde denetleme görevi üstlenilemez. Bağımsız denetleme kuruluşları ve elemanları, danışmanlığını yaptıkları firmalara,danışmanlık yapılan dönemlere ait olarak, bu Yönetmeliğe göre bağımsız denetleme hizmeti veremezler.
Bunlar dışında, bağımsız denetçilerin başka bir bağımsız denetleme kuruluşunda ortak olamayacağı, yönetici ve denetçi olarak çalışamayacağı, Tebliğin[1] 13’ncü maddesinde belirtilmiştir. Yine aynı Tebliğin 16’ncı maddesine göre;
Bağımsız denetim kuruluşları ile denetçiler, denetim faaliyetinin niteliğini herhangi bir surette olumsuz yönde etkileyebilecek veya meslekdaşlarına zarar verebilecek tarzda ve ölçüde rekabete giremezler. Özellikle denetim ücreti, personel ve iş alma gibi konulardaki mesleki kurallara, teamüle ve denetim ilke ve kurallarına aykırı davranışlarda bulunamazlar.
Yukarıda belirtilen yasaklara uyulmamasının, denetim kuruluşları ve denetçiler açısından ağır müeyyideleri bulunmaktadır. Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Hakkında Tebliğin 45’nci maddesine göre;
Bağımsız denetimin, denetim ilke ve kurallarına uygun olarak yapılmaması nedeniyle müşteriler veya üçüncü şahıslara karşı doğacak zararlardan, genel hükümler mahfuz kalmak kaydıyla, Sermaye Piyasası Kanunu’ nun 16/4’ncü maddesi çerçevesinde bağımsız denetim kuruluşu ile bağımsız denetim sözleşmesinde gösterilen ve bağımsız denetim raporunu imzalayan sorumlu ortak başdenetçiler birlikte sorumludurlar.
Tebliğin[2] 6’ncı maddesine göre; 46’ncı maddenin d, e, f, g, h ve j bentlerinde yer alan aykırılıkların varlığı halinde, Kurul anılan madde hükmü saklı kalmak üzere, ilgili bağımsız denetim kuruluşundan, bağımsız denetim raporunda imzası bulunan sorumlu ortak başdenetçinin ünvanının geçici veya sürekli olarak geri alınmasını isteyebilir.
Sermaye Piyasası Kanunu’ nun 47/B maddesinde ise para cezaları düzenlenmiştir. Buna göre;
Gerçeğe aykırı bağımsız denetim raporu düzenleyenler ve bu raporun düzenlenmesini sağlayanlar ile bu Kanunda yazılı yetkilere dayanarak Kurul tarafından çıkarılacak yönetmelik ve tebliğlere, düzenlenen standart formlara, alınan gerçek ve özel nitelikteki kararlara aykırı hareket edenler para cezası ile cezalandırılır. Bu ceza, suçun işlenmesi suretiyle temin edilen menfaatin üç katından az olamaz.