Kamunun Finans Haberleri Merkezi
Kamunun Finans Haberleri Merkezi
admin
İNŞAAT İŞLETMELERİNDE KULLANILAN MALİYET HESAPLARI
I-GİRİŞ:
İnşaat işletmelerinde kullanılan maliyet hesapları, genellikle diğer işletmelerde kullanılan maliyet hesaplarından fazla farklılık taşımamakla beraber, inşaat işleri diğer işler gibi pazarlanabilir bir ürün üzerine yoğunlaşma imkanı yoktur. Şöyle ki yıllara yaygın inşaat işlerinde kar her bir iş taahhüt itibariyle ayrı ayrı belirlenmektedir. Ayrıca kar mali yıl sonunda değil, işin bittiği yılda (geçici kabul işleminin yapılmasıyla) elde edilmiş sayılmaktadır.
Bu çerçevede, işi kesin hesabı da iş bittiğinde çıkarılmaktadır. Öter yandan, iş devam ederken yıllara yaygın inşaat işini yapan işletme, söz konusu inşaat işiyle ilgili yıllar içerisinde inşaat imalatı yapmakta, çeşitli maliyet giderleri yapmaktadır. Bu giderlerin dağıtımı, yapılan giderlerin başka projelerde kullanılıp kullanılmadığına göre farklı dağıtım kriterlerine göre dağıtılmaktadır.
Buna ilave olarak işletme, yaptığı imalatlarla orantılı olarak hak ediş raporları düzenlemekte ve hak ediş bedelleri almaktadır.
Ayrıca hak ediş bedelleri dışında, avans alabilmekte, yada taşeronlara yaptırdığı işle ilgili avans verebilmektedir.
Bu yazıda, yıllara yaygın inşaat ve onarım işi yapan mükelleflerin, yukarıda belirtilen işlerle ilgili olarak yapmaları gereken muhasebe kayıtları çeşitli örneklerle açıklanmıştır.
II-170-178 (177) YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ
İnşaat işleri genellikle bir yılı aşan sürelerde sonuçlanmaktadır. Bu çerçevede inşaat işlerinde kar iş bittikten sonra tespit edilebilmektedir. Ancak muhasebesinin sürekliliği ilkesi gereği olarak iş bitmemiş olsa da muhasebe sisteminin devam etmesi, bu çerçevede yapılan giderlerin ve maliyet harcamalarının muhasebeleştirilmesi gerekir.
Yıllara yaygın inşaat işlerinin takip edilmesinde özellik gösteren bir husus, hesapların proje bazında takip edilmesi gerektiğidir. Örneğin maliyeti izlenecek projenin iş sınıfları için ayrı yardımcı hesaplar açılabilir. Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri hesabı yardımcı hesap düzeyinde gider çeşitlerine göre bölümlere ayrılarak takip edilebilir.
İşletmenin üstlendiği inşaat ve onarım işleriyle ilgili giderleri, “741 Hizmet Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı” ve faaliyet giderleri ile finansman giderlerinden bu inşaat ve onarıma düşen ortak gider payları ise 751,761, 771 ve 781 kod numaralı yansıtma hesaplarının alacağı karşılığında bu hesaplara borç kaydedilir.
Dönem içinde tamamlanmayan yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinin 740 Hizmet Üretim Maliyeti hesabında oluşan maliyetleri dönem sonunda 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesapları vasıtasıyla bu hesaplara aktarılarak aktifleştirilir.
İşin bittiği yıl bu hesaplarda oluşan maliyetler aynı yılda 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına Borç, bu hesaba alacak kaydedilmek suretiyle kapanır.
İşletmenin üstlendiği yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri ile ilgili giderler maliyet hesaplarında izlendikten sonra yansıtılırken “740 ve sonraki yansıtma hesapları kullanılır. Giderlere ilişkin yansıtmalar yapılırken yansıtma hesapları alacak çalışırken 170 li hesaplar borç çalışmaktadır.
Maliyet çeşidine göre yapılması gereken dağıtım:
___________________ __________________
170-178 YILLARA YAYGIN İNŞAAT
MALİYETİ
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ Y.
771 GENEL YÖNETİM GİDERİ Y.
781 FİNANSMAN GİDERİ Y.
__________________ ___________________
İş bazında yapılması gereken dağıtım:
_________________ ____________________
170 A İŞİ MALİYETİ
171 B İŞİ MALİYETİ
741 HİZMET ÜRETİM GİDERİ YANSITMA
751 ARAŞTIRMA GELİŞTİRME GİDERİ YANSITMA
761 PAZ.SAT.DAĞ.GİD.YAN.
771 GEN.ÜRETİM GİD. YAN.
781 FİNANSMAN GİD.YAN.
_________________ ____________________
ÖRNEK: X inşaat işletmesi, DSİ Genel Müdürlüğünce açılan baraj inşaat işinin ihalesini kazanarak 2005 yılında işe başlamıştır. İşin 2009 yılında bitirileceği sözleşmede hüküm altına alınmıştır. Söz konusu işletme, baraj inşaat işiyle ilgili olarak 20.000.000.-YTL üretim gideri, 5.000.000.-YTL yönetim gideri, 1.500.000.-YTL finansman gideri, 500.000.-YTL pazarlama gideri yapmıştır.
____________________ ____________________
170 YILLARA YAYGIN BARAJ
İNŞAAT MALİYETİ 27.000.000.-
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ Y. 20.000.000.-
761 PAZARLAMA SAT.DAĞ.GİD.Y. 500.000.-
771 GENEL ÜRETİM GİDERİ Y. 5.000.000.-
781 FİNANSMAN GİDERİ Y. 1.500.000.-
___________________ _____________________
III- 179-TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR:
Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde, işin bir kısmının taşeronlar aracılığıyla yaptırılması mümkündür. Bu takdirde taşeronlara işin yapılması için avans verilebilir. Avans verilmesinde de, maliyet hesaplarında olduğu gibi, proje bazında avansın izlenmesi gerekir.
Bu hesap yardımcı hesaplar yardımıyla bölümlenirken, 170-178 (177) Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabına uygun olarak bölümlendirilmelidir. İkinci düzey yardımcı hesaplar ise, her bir taşeron için ayrı ayrı açılmalıdır.
Muhasebe kaydı:
_________________ ________________
179 TAŞERONLARA VERİLEN
AVANSLAR
102 BANKA
________________ _________________
Avanslardan Yapılacak Kesintiler:
Damga Vergisi Kesintisi:
Taşeronlara verilen avanslardan, (Damga Vergisi mevzuatı uyarınca, işe başlamadan önce ödenmesi şart koşulan paralar avans sayılmaktadır) binde 7,5 oranında damga vergisi kesintisi yapılmaktadır. Bu nedenle taşeronlara verilen avanslar üzerinden binde 7,5 oranında damga vergisi kesintisi yapılması gerekir.
Gelir Vergisi Kesintisi:
Konunun Gelir Vergisi açısında özellik arz eden başka bir yönü de; taşeronlara yaptırılan işin bir takvim yılını aşması halinde, avans ödemelerinde avans veren işletmeler, yaptıkları ödemelerden %3 oranında Gelir Vergisi Stopaj kesintisi yapmaları gerekir.
ÖRNEK: X inşaat işletmesi, yapımını üstlendiği, Özel Okul İnşaatının bir kısmının yapımı için Y (Taşeron) İşletmesiyle sözleşme imzalamıştır.
Sözleşmeye göre Taşeron işe 02.05.2007 yılında başlayıp, 30.04.2008 yılında bitirecektir.
Müteahhit X, 01.06.2007 yılında, Taşeron Y’ ye 10.000.-YTL avans vermiş, verdiği avanstan %3 Gelir Vergisi Stopajı ve binde 7,5 oranında Damga Vergisi kesintisi yaparak taşerona ödemiştir.
Ödenecek Tutar:
Gelir Vergisi Tevkifatı : 10.000 x %3 = 300.-YTL
Damga Vergisi Kesintisi : 10.000x 0,0075 = 75.-YTL
Ödenmesi Gereken Net Tutar: 10.000- 375= = 9.625.-YTL
_________________ ________________
179 TAŞERONLARA VERİLEN
AVANSLAR 10.000
360 ÖDEN.VERGİ VE FONLAR 375
Damga Vergisi :75
Gelir Vergisi : 300
102 BANKA HS. 9.625
________________ _________________
Taşeronun Muhasebe Kaydı:
________________ __________________
102 BANKA 9.625
295 PEŞİN ÖDENEN VERGİ
FONLAR 300
740 HİZMET ÜRETİM
MALİYETİ 75
440 ALIN.SİP.AVANS 10.000
_________________ _________________
IV-341-ALINAN İNŞAAT TAAHHÜT AVANSLARI:
İnşaat işletmelerinin taşeronlara avans vermesi olayında olduğu gibi, senelere sari inşaat işi yapmakta olan işletmede, işi yaptığı işletmeden avans alabilir. Kamu kurumlarına yapılan senelere sari işlerde de taahhüt tutarının %30’ una kadar avans alınabilir.
Bu hesap yürütülen her inşaat projesi için açılmalıdır. İnşaat süresince alınan avanslar proje bazında bu hesaplarda izlenmelidir.
Avanslarla ilgili özellik gösteren diğer bir durum de, alınan avansın yıllara yaygın bir iş için alınması halinde, 400 lü hesaplarda, bir yıldan az süreli işler için ise 300 lü hesaplarda takip edilmesi gerekir.
_________________ ____________________
102 BANKA
341 ALINAN İNŞAAT
TAAHHÜT AVANSLARI
_________________ ____________________
Verilen avanslarda olduğu gibi alınan avanslarda da, Gelir Vergisi Stopajı %3 ve Damga Vergisi kesintisi binde 7,5 oranından yapılmalıdır.
Gelir vergisi stopajı işin tamamlanmasıyla beraber, ödenecek vergiden mahsup edilecektir.
Alınan avansla ilgili damga vergisi, üretimle ilgili bir gider olduğundan üretim maliyetine yüklenmek üzere, 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabında izlenir.
ÖRNEK: X inşaat işletmesi yıllara yaygın otogar inşaatı için 12.08.2007 tarihinde 25.000.-YTL avans almıştır. Gerekli kesintiler yapıldıktan sonra işletmenin banka hesabına aktarılmıştır.
Ödenecek Tutar:
Gelir Vergisi Kesintisi : 25.000 x 3% = 750.-YTL
Damga Vergisi : 25.000x 0,0075 = 187,5 YTL
Ödenmesi Gereken Net Tutar : 25.000 – 937,5 =24.062.5
________________ _________________
102 BANKA HS. 24.062,5
295 PEŞİN ÖDEN VERGİLER 750
740 HİZMET ÜRETİM MALİYET 187,5
440 ALINAN SİPARİŞ AVANSI 25.000.-
________________ _________________
V-350-359 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞ BEDELLERİ
Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde, işin tamamlanan kısımları için hak ediş raporları düzenlenmekte ve bedeli ödenmektedir. Yapılan ara hak ediş ödemeleri bu hesaplarda takip edilmektedir.
Bu hesaba ilişkin yardımcı hesapların da 170-178 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri hesabına paralel olarak düzenlenmesi gerekir.
Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri ile ilgili olarak düzenlenen ve işveren tarafından onaylanan hak ediş bedelleri bu hesaplara alacak yazılarak izlenmektedir. Geçici kabulü yapıldığında, bu hesaplardaki hak ediş bedelleri bu hesaplara alacak yazılarak izlenir. Geçici kabul yapıldığında, bu hesaplardaki hak ediş bedelleri, ilgili satış hesaplarının alacağı karşılığında bu hesaplara borç kaydedilmektedir.
________________ __________________
102 BANKALA
350-359 YILLARA YAYGIN İNŞAAT
ONARIM HAK EDİŞ BEDELİ
________________ __________________
Örnek: İşletme yıllara yaygın olarak yürüttüğü otagar inşaatı işiyle iligli olarak beşinci hak ediş bedeli olarak 35.000.-YTL (KDV Dahil) hak ediş bedeli ödenmiştir.
Hak ediş ödemesinden daha önce alınan 8.000.-YTL’ nin mahsubu yapılmıştır.
Ödenecek Tutar:
Damga Vergisi : 35.000x 0,0075= 262,5.-YTL
Gelir Vergisi Kesintisi : 35.000 x%3 = 1.050.-YTL
Avans Kesintisi : = 8.000.-YTL
Ödenmesi Gereken Tutar= 35.000 – 9312,5 = 25.687,5.-YTL
_________________ _________________
102 BANKA 25.687,50
295 PEŞ.ÖDEN.VER.FON 1.050.-
Gelir Vergisi Stopaj
740 HİZMET ÜRETİM MAL. 262,5.-
Damga Vergisi
440 ALINAN SİPARİŞ AVANS. 8.000.-
355 YIL.YAY.OTOGAR İNŞ.HAK. 29.661.-
391 HES.KDV 5.339.-
_________________ __________________
Dönem sonunda (iş tamamlandığında) 355 Otogar İnş Hak.Bed. alacak bakiyesi 120.000.-YTL dir. Buna göre yapılması gereken muhasebe kaydı;
_______________ ___________________
355 YILLARA YAYGIN OTGAR İNŞ. 120.000.-
600 YURT İÇİ SATIŞLAR 120.000.-
_______________ ___________________
VI-SONUÇ
Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinin muhasebeleştirilmesi özellik gösteren muhasebe uygulamalarını içermektedir.
Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde 170-177 işletmenin üstlendiği yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinin maliyetlerinin oluşturulduğu hesaplardır. Bu hesaplar projeler bazında izlenmektedir.
İşletmenin üstlendiği inşaat ve onarım işleriyle ilgili giderleri 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı ve faaliyet giderleri ile finansman giderlerinden bu inşaat ve onarıma düşen ortak gider payları ise 751, 761, 771 ve 781 kod numaralı yansıtma hesapları çalıştırılarak muhasebeleştirilir.
Bu hesaplarda oluşan maliyet geçici kabul yapıldığında 622 Satılan Hizmet Maliyeti hesabına devredilir.
Yapılan inşaat ve onarım işinin bir kısmı yada tamamı taşeronlara yaptırılması halinde, taşeronlara avans verilebilir bu takdirde, 179 Taşeronlara Verilen Avanslar Hesabı kullanılır.
Yıllara yaygın inşaat işini yürüten işletmenin avans alması halinde ise 340 veya 440 Nolu Sipariş Avansları Hesapları çalıştırılmalıdır.
Yapılan işler itibariyle düzenlenen hak ediş raporları karşılığı alınan hakediş bedelleri için 350-359 Yıllara Yaygın İnşaat ve Hak Ediş Bedelleri hesabı kullanılır. Geçici kabul işleminin yapılıp iş tamamlandığında, bu hesaplarda yer alan tutarın alacak bakiyesi borç, karşılığında ise 600 Yurt İçi Satışlar alacak çalıştırılarak işin kesin satış işlemi muhasebe anlamında yapılarak gelir hesaplarına kayıt yapılması gerekir.
Söz konusu yıllara yaygın inşaat işleriyle ilgili yapılacak muhasebe kayıtlarına ilişkin olarak ifade edilmesi gereken diğer önemli bir konuda, alınan ve verilen sipariş avanslarından damga vergisi ve gelir vergisi stopaj kesintisi yapılması gerekmektedir.
YARARLANILAN KAYNKALAR:
1-Şükrü KIZILOT İnşaat Muhasebesi 1999-Yaklaşım Yayınları
2- Mehmet ŞENLİK İnşaat Muhasebesi 2005 Detay Yayıncılık
3-AKDOĞAN Nalan- SEVİLENGÜL Orhan, Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, İSMMMO Yayını, İstanbul, 1998
4-AKDOĞAN Nalan, , Maliyet Muhasebesi Uygulamaları Gazi Kitapevi Yayınları, Ankara,2006
5- DR.Şenol BABUŞÇU, Adalet Hazar, 2007 SPK Değerleme Hazırlık Kitabı, Akademi Yayınları
6-İnşaat Muhasebesi Vergilendirme ve Asgari İşçilik Kazım YILMAZ Ceka Yayınları 2006 Ankara
adminKatma Bütçeler: Türkiye’de katma bütçe uygulaması genel muhasebe kanununda bütçenin genellik ilkesinin bir istinası olarak yer almıştır. Yasa katma bütçeleri , giderleri özel gelirleri ile karşılanan ve genel bütçe dışında …
adminBilanço ve Gelir Tablosu Nedir? BİLANÇO Bilânço işletmenin belli bir tarihteki mali durumunu yani varlık ve kaynak durumunu gösteren tablodur. Bilânço Özellikleri ve içeriği; 1- Bilânço, aktif ve pasif olarak…
